Książka Czesława Miłosza to właściwie zbiór osiemnastu mniejszych esejów, opierających się na wspomnieniach pisarza, z których każde opisuje poszczególne etapy jego życia, ale dotyczy również wybranych przez Miłosza zjawisk historycznych. Tematykę całego zbioru można określić mianem zjawiska o nazwie Mitteleuropa czyli Europa Środkowo-Wschodnia, inaczej Środkowa. Poznajemy więc losy poety od chwili gdy zamieszkał we Francji podczas emigracji. Miłosz obrazuje swoje dzieciństwo spędzone w rodzinnej Litwie, potem młodzieńcze lata w Wilnie. Autor zawiera także obszerną relację z rewolucji bolszewickiej w 1917 roku – Czesław Miłosz był bowiem jej naocznym świadkiem, a nawet uczestnikiem. W esejach znajdują się liczne odwołania do wydarzeń historycznych i faktów, które miały przybliżać czytelnikowi dzieje państw, wchodzących w skład Europy Środkowej, zwłaszcza w okresie dwóch wojen światowych. Dużą wagę przywiązuje Miłosz do zjawiska Holocaustu, czyli zagłady narodu żydowskiego i jego prześladowań ze strony nazistów.
Książka zawiera także liczne refleksje dotyczące prywatnego życia Miłosza. Poznajemy jego osobowość i otoczenie. Autor pisze o swoich dawnych przyjaciołach, o tym jak spędzali czas i w jaki sposób byli wychowywani. Refleksji o sposobie wychowania poświęcił Miłosz najwięcej uwagi, gdyż uważał, że to największa różnica dzieląca świat Wschodu i Zachodu oraz poszczególne pokolenia.
Kolejne eseje w zbiorze noszą następujące tytuły:
- Miejsce urodzenia
- Przodkowie
- Podróż do Azji
- Wojna
- Dziesięć dni, które wstrząsnęły światem
- Dalszy ciąg wojen
- Miasto młodości
- Wychowanie katolickie
- Narodowości
- Marksizm
- Rosja
- Podróż na Zachód
- Młody człowiek i sekrety [o Oskarze Miłoszu]
- Celnik
- Granica pokoju
- GG [Generalna Gubernia]
- Intermezzo
- Tygrys [o Tadeuszu Krońskim]