XVI wiek w dziejach Polski często nazywany jest Złotym Wiekiem. Były to czasy panowania Zygmunta I Starego oraz Zygmunta II Augusta. Polska wtedy obejmowała obszar około 990 tyś km kwadratowych, była jednym z największych państw w ówczesnej Europie – obok Turcji i Rosji. Obszar ten zamieszkiwało około 11 milionów mieszkańców.
Dodatkowo Polska była jedną z potęg militarnych, politycznych i ekonomicznych. Nastąpił szybki rozwój nauki, kultury i sztuki. Wzrosła ilość oraz wielkość miast, rozwinął się handel i rzemiosło. Był to okres wewnętrznego pokoju oraz rozkwitu tolerancji. Natomiast szlachta polska zaczęła się bogacić przez sprzedaż zbóż, międzynarodowa sprzedaż obejmowała również handel drewnem.
W okresie panowania Zygmunta Starego został podpisany traktat krakowski, na mocy którego państwo krzyżackie w Prusach miało zostać przekształcone w księstwo pruskie, które stanowiło lenno Polski. Albrecht Hohenzollern – Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego, złożył hołd pruski (oficjalny hołd lenny) 10 kwietnia 1525 roku w Krakowie Zygmuntowi I Staremu.
W 1569 roku w Lublinie została dodatkowo podpisana Unia Polsko – Litewska (unia realna, nie jak do tego momentu – personalna), na mocy której obydwa państwa miały mieć od tego momentu jednego władcę, sejm, wspólną walutę oraz wspólnie prowadzić politykę zagraniczną.
W tym okresie rozwinęła się również szlachecka demokracja. W pozostałych państwach europy dominowała władza króla. Taki sposób prowadzenia państwa również odróżniał Polskę od innych ówczesnych krajów europejskich. Szlachta, której liczebność w ty okresie znacząco wzrosła (ok. 8 – 10%), miała duży wpływ ma prowadzenie polityki zewnętrznej oraz wewnętrznej. W tym czasie wzrosła zamożność szlachty oraz mieszczaństwa – jedynie sytuacja chłopstwa nie uległa zmianie. W Złotym Wieku pojawiły się nowe instytucje finansowe, które udzielały kredytów oraz pożyczek mieszczanom, zamożnej magnaterii jak i rodzinie królewskiej.
W tym okresie odnotowano również spory napływ Żydów, którzy pośredniczyli pomiędzy wsią a miastem. W czasie panowania Kazimierza Wielkiego uzyskali przywileje osadnicze, które pomogły im w prowadzeniu działalności gospodarczych: rzemiosła i handlu.
Bona Sforza przyczyniła się w rozwoju architektury. Przywiozła do Polski włoskich architektów, którzy zaprojektowali wiele pięknych renesansowych budowli – np. Bernardo Morano zaprojektował Zamość na wzór renesansowego miasta.
Dodatkowo zamożniejsza część społeczeństwa stawiała na naukę, posyłała dzieci do gimnazjów humanistycznych oraz ogromnym powodzeniem cieszyły się zagraniczne uniwersytety.
XVI wiek to okres popularyzacji języka polskiego w administracji oraz w poezji i prozie. Tworzyli wtedy Mikołaj Rej, Andrzej Frycz-Modrzewski, Mikołaj Sęp-Szarzyński czy też Jan Kochanowski. W dziedzinie astronomii prym wiódł wówczas Mikołaj Kopernik.
Złoty Wiek to również poznawanie nowych reformatorskich nauk jak luteranizm czy kalwinizm, arianizm. Powstały nowe zakony np. jezuitów, które zakładały liczne średnie szkoły – zwane kolegiami jezuickimi, które nawracały arian na katolicyzm. Kolejny XVII wiek w dziejach Polski zapisał się jako Srebrny Wiek.
