W skutek wielkich odkryć geograficznych w pierwszej kolejności powstały dwa imperia kolonialne – Hiszpania oraz Portugalia. Miało to znaczący wpływ na pozycje międzynarodową tych państw w Europie. Po pierwszej fazie wypraw kolonizacyjnych, nowo odkryty świat podzielono na dwie strefy wpływów – hiszpańską i portugalską. W rezultacie wypraw i kolejnych podbojów, już w połowie XVI w. Ameryka Środkowa i Południowa – z wyjątkiem portugalskiej Brazylii, znalazły się we władaniu imperium Hiszpańskiego.
Jako jedną z głównych przyczyn pierwszych wypraw kolonizacyjnych podaję się wyczerpanie europejskich złóż metali szlachetnych. Europejscy kolonizatorzy w nowo odkrytym świecie poszukiwali Eldorado – krainy bogatej w złoto oraz inne drogocenne kruszce. Chęć zdobycia tej legendarnej „krainy obfitości” sprawiła, że Europejczycy lepiej poznali kontynent południowoamerykański.
Już w drugiej połowie XVI w. dotychczasowy podział świata na obszary zajęte przez Portugalię oraz Hiszpanie, nie odwzorowywał faktycznego układu sił na kontynencie Europejskim. Nowe kolonializmy – angielski, francuski, a następnie po uzyskaniu niepodległości przez północne Niderlandy także holenderski, weszły w konflikt z potęgami iberyjskimi. Anglicy nieustanie naruszali prawa zastrzeżone w Ameryce oraz Afryce Zachodniej dla Hiszpanii i Portugalii.
Rywalizacja angielsko – hiszpańska odnosiła się nie tylko do handlu, ale także do samych kolonii. Na obszarze Ameryki Północnej oraz Południowej doszło do pierwszych poważniejszych konfrontacji Hiszpanów z Francją i Holandią.
Kilka lat po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba, do wybrzeży północnoamerykańskich dotarła pierwsza ekspedycja angielska. Kontrolę jednak na terenach południowych oraz zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej rozciągnęli Hiszpanie, którzy w połowie XVI w. założyli osiedla na Florydzie.
Z drugiej strony północne wybrzeża nowo odkrytego kontynentu objęli w posiadanie Francuzi. W roku 1608 założyli osadę – Quebec u ujścia Rzeki Świętego Wawrzyńca. Kolejno posuwali się w górze jej biegu w kierunku Wielkich Jezior, a następnie w dół Missisipi.
Momentem zwrotnym w historii kolonizacji Ameryki Północnej było pojawienie się na wschodnim wybrzeżu osadników z Wysp Brytyjskich. Próba jednak założenia przez nich koloni zakończyła się ostatecznie niepowodzeniem.
Pomimo bliskiego położenia Afryki oraz Europy - tzw. Czarny Ląd, dopiero pod koniec XV w. znalazł się w strefie zainteresowania europejczyków. W roku 1484 Portugalczycy jako pierwsi wylądowali u ujścia rzeki Kongo, a następnie wtargnęli do państwa o tej samej nazwie.
Przyczyny jednak ekspansji kolonialnej na kontynencie Afrykańskim przez Portugalczyków, a zaraz po nich anglików, francuzów i holendrów, znajdowały się w koloniach amerykańskich. Tam bowiem w szybkim tempie wyniszczeniu ulegali Indianie – zapotrzebowanie na tanią siłę roboczą.
Przez ponad trzy stulecia Afryka dostarczała niewolników europejskim koloniom w Ameryce. W XVI w. Portugalczycy założyli na wschodzie Afryki kolonię w Mozambiku. Stała się ona z czasem główną bazą wywozu niewolników.