Wielkie Odkrycia Geograficzne – Historia
Działalność księcia Henryka Żeglarza (1394 – 1460) – infanta portugalskiego, zapoczątkowała portugalską ekspansje morską oraz erę wielkich odkryć geograficznych. Pomimo, iż nie brał udziału w większości wypraw, to właśnie z jego inicjatywy opłynięto wybrzeża Afryki, a w roku 1417 odkryto Wyspy Kanaryjskie oraz Azory.
Od tego momentu rozpoczęła się faza odkryć dokonanych przez Portugalczyków. W pierwszej kolejności Bartolomeo Diaz odkrył w roku 1488 współczesny Przylądek Dobrej Nadziei – Przylądek Burz. Kolejno na lata 1497 – 1498 przypada wyprawa portugalska, którą dowodził Vasco da Gama. Jej efektem było dotarcie do brzegów Indii poprzez opłynięcie Afryki. Statki dotarły w roku 1498 do portu Kalikat.
Wkrótce po zakończeniu w roku 1492 procesu rekonkwisty w południowej części Półwyspu Iberyjskiego, organizowanie wypraw morskich rozpoczęli również władcy Hiszpanii – Ferdynand i Izabela. Ci ostatni przystali na projekt genueńskiego żeglarza Krzysztofa Kolumba, który zaproponował zorganizowanie wyprawy do Chin oraz Indii.
Miała się ona jednak odbyć – w odróżnieniu do ekspedycji portugalskich, w kierunku zachodnim przez Atlantyk.
Pierwsza wyprawa Kolumba wyruszyła 3 sierpnia w roku 1492 z Palos. 12 października tego samego roku odkrył jedną z wysp archipelagu Bahama, do Lizbony zawinął 4 marca następnego roku. Podczas drugiej wyprawy odkrył Gwadelupę, Jamajkę, Porto Rico oraz południowe obrzeża Kuby. Podczas trzeciej wyprawy w roku 1498 odkryto Trynidad, a podczas czwartej w roku 1502 Kostarykę, Nikaraguię oraz Panamę.
Krzysztof Kolumb prawdopodobnie do końca życia utrzymywał, iż udało mu się dopłynąć do legendarnego Kitaja – Chin. W latach 1500 – 1505 geograf Amerigo Vespucci, gruntownie zbadał wybrzeża obu Ameryk. Stwierdził wówczas jednoznacznie, iż ląd odkryty przez Kolumba nie jest Indiami. Od imienia Vespucciego nowy kontynent nazwano Ameryką.
Prymat portugalsko – hiszpański w podróżach odkrywczych utwierdziło dokonanie Ferdynanda Magellana, portugalskiego żeglarza w służbie Hiszpanii. Jego ekspedycja w latach 1519 – 1522 opłynęła glob ziemski, posuwają się z Europy w kierunku zachodnim. Sam Magellan zginął na Filipinach. Z pięciu okrętów, które wyruszyły na wyprawę, powrócił zaledwie jeden. Wyprawa Magellana miała przełomowe znaczenie dla historii nawigacji morskiej oraz samego procesu poznawania świata przez Europejczyków.
Drugoplanową rolę w odkryciach geograficznych odegrali Anglicy oraz Francuzi, a sporadycznie próbowali się także włączyć Niemcy. W roku 1497 anglik John Cabot odkrył Nową Fundlandię, a w roku 1577 Francis Drake odbył drugą – po wyprawie Magellana, podróż dookoła świata. Natomiast wśród Francusów największym odkrywcą został – Jacques Cartier, który odbył wiele wypraw odkrywczych do Kanady.
W roku 1493 nastąpił ostatecznie podział na dwie strefy, pomiędzy dwie wiodące prym siły – portugalską oraz hiszpańską. Zostało to potwierdzone bullą ówczesnego biskupa Rzymu Aleksandra VI. W efekcie Brazylia wraz z obszarem na wschód od tej osi – Afryka oraz rejon Oceanu Spokojnego, przypadły Portugalii.
W latach 1519 – 1521 Ferdynand Cortez podbił Azteków, co zajęło mu zaledwie dwa lata. Hiszpanie uczynili z miejscowej ludności niewolników, którzy masowo ginęli wydobywając dla zwycięzców złoto i srebro, bądź też na skutek przywiezionych przez Europejczyków chorób. W roku 1531 Pizarro dokonał natomiast podboju państwa Inków, tworzącego duże imperium w Ameryce Południowej (obszary dzisiejszego Peru).
Wielkie Odkrycia Geograficzne – Przyczyny
Wyczerpanie się europejskich złóż metali szlachetnych, w tym w szczególności złota oraz srebra, stało się jedną z przyczyn gospodarczych wielkich odkryć geograficznych. Dodatkowo po upadku Bizancjum i przejęciu przez Turków Osmańskich drogi lądowej do Indii, nastąpiło znaczne utrudnienie kontaktów handlowych ze Wschodem. Ponad to w ówczesnym okresie nastąpiło zwiększenie popytu na towary luksusowe – pachnidła, korzenie, kadzidła, balsam, owoce południowe, bawełnę oraz jedwab.
Zainteresowanie światem pod wpływem dzieł antycznych, stało się jedną z najważniejszych przyczyn społecznych wielkich odkryć geograficznych. Natomiast w kwestiach politycznych wymienia się dążenia Kościoła katolickiego do rozszerzenia swojej domeny na nowo odkrytych obszarach. Większość bowiem odkrywców oraz konkwistadorów – pod przykrywką krzyża oraz hasła nawracania na wiarę katolicką, dokonywała krwawych podbojów.
Do przyczyn wielkich odkryć geograficznych należy również zaliczyć techniczne uwarunkowania, w tym w szczególności postęp w dziedzinie żeglarstwa. Wprowadzono wówczas nowy rodzaj statków, który zwiększył szybkość oraz bezpieczeństwo – karawele. Dochodziło to tego również poszerzenie wiedzy astronomicznej i geograficznej oraz postęp w dziedzinie kartografii. Wynaleziono busole – wskazującą biegun magnetyczny, astrolabium – określającego długość geograficzną, kwadrantu – określał szerokość geograficzną oraz logu – mierzył prędkość okrętu.
Źródła:
M. Chmaj, W. Sokół, J. Wrona – Historia Repetytorium