Wyprawy portugalskie w XV w. rozpoczęły okres wielkich odkryć geograficznych. Początkowo rezultaty ich wypraw – finansowane przez panującą w Portugali dynastie, były skromne. Jednak już w roku 1488 Bartolomeo Diaza dopłynął do Przylądka Dobrej Nadziei, a w roku 1498 Vasco da Gama dotarł do portu na wybrzeżu Indii – Kalikat. Efektem wypraw portugalskich było odkrycie późniejszej Brazylii w roku 1500, a następnie jej kolonizacja.
Zaraz za Portugalią, po zakończeniu procesu rekonkwisty w roku 1492, organizowaniem wypraw morskich zajęli się również Hiszpanie. Ówcześni władcy przystali na projekt genueńskiego żeglarza Krzysztofa Kolumba – wyprawy do Chin i Indii, który miał płynąć – w odróżnieniu od wypraw portugalskich, w kierunku zachodnim. W efekcie kolejnych wypraw, Hiszpania objęła panowanie w Ameryce Środkowej, a następnie w tej części Ameryki Południowej, której nie podporządkowali sobie władcy portugalscy.
W takiej sytuacji najważniejszym politycznym skutkiem wielkich odkryć geograficznych było powstanie imperiów kolonialnych Hiszpanii oraz Portugali. Wpłynęło to znacząco na umocnienie międzynarodowej pozycji tych państw w Europie. Nastąpił również wówczas podział nowo odkrytego świata na dwie strefy wpływów – hiszpańską i portugalską. W rezultacie wypraw i dalszych podbojów, w połowie XVI w. większość ziem leżących w Ameryce Środkowej oraz Południowej znalazło się w posiadaniu hiszpańskim.
W latach 1519 – 1521 Ferdynand Cortez podbił Azteków, którzy tworzyli wielkie państwo na terenie dzisiejszego Meksyku. Następnie w roku 1531 Francisco Pizarro dokonał podboju państwa Inków, tworzącego imperium w Ameryce Południowej na terenach dzisiejszego Peru.
Krwawy podbój, liczne epidemie oraz niewolnicza praca w kopalniach i na plantacjach przesądziły o losie tępionych Indian i ich oryginalnych cywilizacji. Ich upadek stanowi najbardziej znaczący skutek społeczno – kulturowy wielkich odkryć geograficznych. W samym Meksyku przed podbojem było około 25 milionów Indian – w roku 1532 pozostawało ich 17 milionów, a już w 1585 zaledwie 2 miliony.
Rozwój kolonializmu wiązał się ściśle z rozwojem niewolnictwa – przewożenie Murzynów do Ameryki. Dodatkowo podbój zniszczył również ekonomiczny oraz społeczny ustrój państwa. Nowe władze zmuszały Indian do opuszczania ich pierwotnych siedzib i osiedlania się w nowo powstałych aglomeracjach – w celu ich łatwiejszej kontroli oraz eksploatacji.
Poza tym do skutków społeczno – kulturalnych należy również zaliczyć chrystianizacje Ameryki Południowej i Środkowej. Wielkie zasługi w tworzeniu misji mieli ówcześnie jezuici. Dodatkowo nastąpiło wówczas również ogólne poszerzenie horyzontów, co miało znaczący wpływ na kulturę Odrodzenia – nastąpił rozwój nauk w tym m. in. botaniki, geografii, astrologii.
Do skutków gospodarczych natomiast należy zaliczyć przywiezienie do Europy nowych roślin, takich jak kukurydza, pomidory oraz ziemianki. Nastąpił wówczas również spadek wartości złota i rewolucja cenowa, w efekcie masowego napływu złota z Ameryki do Europy.
Poza tym doszło do zmiany kierunku dróg handlowych – z Morza Śródziemnego oraz Azji Mniejszej na Ocean Spokojny. W skutek tych zmian spadło znacznie wcześniejszych potęg handlowych – miast włoskich, przy jednoczesnym wzrośnie znaczenia portów.
Dodatkowo zanotowano wówczas rozwój gospodarki towarowo – pieniężnej oraz handlu dalekomorskiego – nowe szlaki handlowe i uzyskanie nowych rynków zbytu. Powstaje wówczas jednocześnie dualizm w życiu gospodarczym ówczesnej Europy. Na zachodzie dochodzi do specjalizacji miast i rynków oraz manufaktur. We Wschodniej części kontynentu natomiast następuje refeudalizacja i pozostanie przy średniowiecznym systemie uprawy ziemi.