Stefan Batory – Pochodzenie
Stefan Batory urodził się w roku 1533 w Szilágysomlyó. Jego ojciec, który nosił to samo imię, był wojewodą siedmiogrodzkim. Zmarł jednak kiedy jego syn miał zaledwie rok, a matka Stefana Batorego – Katarzyna Telegdi, zmarła kiedy miał 14 lat. Ponieważ został wcześnie osierocony, związał swoją karierę polityczną z Habsburgami – głównie w celu zachowania dóbr dziedzicznych.
W toku walk politycznych na Węgrzech, po najeździe tureckim związał się jednak z obozem anty – habsburskim wspierającym Zapolyów. Ostatecznie na skutek kolejnej interwencji sułtana tureckiego – Sulejmana Wspaniałego, Batory został księciem Siedmiogrodu w roku 1571.
Natomiast kilka lat później w Polsce został wybrany pierwszy król na zasadzie wolnej elekcji – Henryk Walezy z Francji. Jego rządy trwały jednak tylko kilka miesięcy, w skutek czego potrzebne było przeprowadzenie kolejnej elekcji. W tej sytuacji interrex, sprawujący rządy w okresie bezkrólewia, ogłosił nowym władcą Maksymiliana Habsburga.
Jednocześnie jednak stronnictwo anty–habsburskie złożone głównie ze średniej szlachty, na czele z Janem Zamoyskim wybrało nowym monarchą Annę Jagiellonkę. Obóz szlachecki wybrał jej na męża właśnie księcia Siedmiogrodu. Stefan Batory zjawił się w Polsce przed Habsburgiem, ale żaden z nich nie zdecydował się ostatecznie na wystąpienie zbrojne.
1 maja w roku 1576 Batory ożenił się z Jagiellonką oraz został koronowany na króla Polski w katedrze wawelskiej. Z tego związku nie urodził się potomek – następca, stad też po śmierci nowego monarchy Polskę czekała kolejna wolna elekcja.
Z resztą związek z 10 lat starszą Anną nie należał podobno do udanych – pojawia się nawet propozycja rozwodu dla króla. „Z czasem Batory miał dość matrony, jej dąsów, humorów i wtrącania się do polityki. Wolał przebywać na wojnach, ponieważ wojna i polityka interesowały go bez reszty” (W. Kalwat Władcy Polski – Nieszczęśliwa żona trzech nocy).
Stefan Batory był osobą staranie wykształconą. Władał biegle oprócz języka ojczystego – węgierskiego, również niemieckim, włoskim oraz łaciną. Jednak do końca życia nie nauczył się mówić po polsku.
Stefan Batory – Lata Panowania
Tytulatura Batorego – Stefan, z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, kijowski, wołyński, podlaski, inflancki, a także książę siedmiogrodzki (Stephanus, Dei gratia rex Poloniae et magnus dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Kiioviae, Volhyniae, Podlachiae, Livoniaeque, necnon princeps Transylvaniae).
Niedługo po elekcji Stefan Batory uzyskał również poparcie wcześniej niechętnego mu stronnictwa senatorów oraz Kościoła katolickiego. Jedynie Gdańsk odmówił uznania nowego króla, co w efekcie doprowadziło do konfliktu zbrojnego. Ostatecznie spór zakończył się kompromisem w roku 1577 – uznano wówczas zależność od monarchy, a on w zamian wycofał ściśle podporządkowujące Gdańsk – statuty Karnkowskiego z roku 1570.
Faktyczny stan sukcesów polityczny Batorego odzwierciedlały jego działania i sukcesy w kwestii Infant. Obszar ten bowiem znalazł się w sferze zainteresowań ówczesnego cara moskiewskiego – Iwana IV Groźnego. Batory przeprowadził wówczas 3 wyprawy, zdobywając w ich toku twierdzę w Połocku w roku 1579 oraz Wielkich Łukach rok później.
Podczas ostatniej kampanii rosyjskiej doszło do oblężenia Pskowa w roku 1581, co ostatecznie zmusiło stronę rosyjską do rozpoczęcia rokowań. Podpisano w roku 1582 rozejm w Jamie Zapolskim – do Rzeczpospolitej wróciły Inflanty (oprócz Estonii należącej wówczas do Szwecji) oraz Połock i Wieliż.
Ponadto okres rządów Batorego w Polsce wzmocnił zdecydowanie państwo. Monarcha akceptował rolę stanu szlacheckiego. Wyraził również w roku 1578 aprobatę dla ustanowienia przez sejm – Trybunału Koronnego. Miał on stanowić dla szlachty oraz duchowieństwa najwyższy organ sądu odwoławczego. Dodatkowo jako pierwszy władca polski potwierdził w przysiędze podczas koronacji zasady konfederacji warszawskiej.