Św. Tomasz urodził się na zamku Roccasecca niedaleko Akwinu (Włochy) w 1225 r. Był synem hrabiego Landulfa, a jego matka pochodziła z rodziny normandzkiej. Już w wieku 5 lat został oddany w charakterze oblata do opactwa na Monte Cassino. Z nieznanych powodów opuścił jednak klasztor i udał się do Neapolu, gdzie rozpoczął studia na tamtejszej uczelni. W wieku ok. 20 lat wstąpił do Zakonu Kaznodziejskiego (dominikanów). Przełożeni wysłali Tomasza na studia do Rzymu, a następnie kontynuował on naukę w Kolonii pod okiem św. Alberta Wielkiego. Tam też przyjął święcenia kapłańskie ok. 1250 r.
Po ukończeniu studiów św. Tomasz został wykładowcą teologii na paryskiej Sorbonie, jednak na skutek intryg, jakie przeciwnicy dominikanów rozbudzili na uczelni, po siedmiu latach powrócił do Włoch. W 1260 r. na kapitule generalnej został mianowany kaznodzieją. Przez krótki okres wygłaszał także wykłady na dworze papieskim Urbana IV. Następnie w latach 1265-1267 przebywał ponownie w domu generalnym Zakonu – w klasztorze św. Sabiny w Rzymie. Do Paryża wrócił na trzy lata (1269-1272), po czym w 1272 r. objął posadę wykładowcy w Neapolu.
Św. Tomasz zmarł w drodze na sobór powszechny w 1274 r. w wieku 48 lat. Papież Jan XXII zaliczył go do grona świętych 18 lipca 1323 roku, a Pius V ogłosił go 11 kwietnia 1567 roku piątym doktorem Kościoła zachodniego. Jego świętość jest dowodem na to, że możliwe do pogodzenia jest rozumowe poznanie i życie wiary. To właśnie św. Tomasza uważa się za twórcę podziału na wiarę i wiedzę, teologię i filozofię. Bronił przy tym jedyności prawdy – nie może być sprzeczności między objawieniem a rozumem, niektóre prawdy przekraczają rozum, ale żadna mu się nie sprzeciwia.
Święty Tomasz odznaczał się pokorą oraz szlachetnym sposobem bycia. W swej skromności kilkakrotnie odmawiał propozycji zostania biskupem. Swoje życie poświęcił pracy teologicznej – pisano o nim: „między uczonymi był największym świętym, a między świętymi największym uczonym”. Stworzył system nauki filozoficznej i teologii katolickiej, zwany tomizmem. Korzystał ze spuścizny Arystotelesa i Awicenny. Do dziś jest jednym z najważniejszych filozofów myśli chrześcijańskiej. W ciągu 22 lat pracy naukowej stworzył ok. 100 dzieł. Do najważniejszych należą: Summa contra gentiles, czyli apologia wiary przeciwko poganom, Kwestie dysputowane, Komentarz do „Sentencji” Piotra Lombarda, Summa teologiczna i komentarze do niektórych ksiąg Pisma świętego. Jest także autorem tekstów liturgii Uroczystości Ciała i Krwi Pańskiej. Św. Tomasz szczególną bowiem czcią darzył Eucharystię. Przypisuje mu się również dewizę dominikańską: contemplata aliis tradere (dzielić się owocami kontemplacji z innymi). Był także uzdolnionym poetą.
Wspomnienie liturgiczne św. Tomasza z Akwinu, prezbitera i doktora Kościoła, obchodzone jest 28 stycznia. W ikonografii przedstawiany jest w białym habicie dominikańskim, w czarnej kapie i białym szkaplerzu. Jego atrybutami są: anioł, gołąb, kielich, kielich z Hostią, księga, laska, model kościoła, monogram IHS, monstrancja, pióro pisarskie, różaniec oraz słońce na piersiach, symbolizujące jego Boską inspirację. Jego znakiem jest także Chrystus w aureoli.
Patronat
Św. Tomasz z Akwinu jest patronem dominikanów, księgarni, studentów i teologów. Wzywa się go także podczas sztormów. Papież Leon XIII ustanowił go 4 sierpnia 1880 roku patronem wszystkich uniwersytetów i szkół katolickich.
Św. Tomasz – dowody na istnienie Boga
Św. Tomasz podał 5 argumentów (zwanych także drogami) na istnienie Boga:
1) z ruchu (ex motu) – jeżeli świat jest w ruchu, to musi istnieć Pierwszy Poruszyciel;
2) z niesamoistności świata (ex ratione causae efficientis) – nic nie istnieje samo z siebie, musi więc istnieć jakiś Byt samoistny;
3) z przypadkowości rzeczy (ex possibili et necessario) – głosząca, że jeżeli wszystko jest przypadkowe, to musi być Istota konieczna;
4) z różnic w doskonałości (ex gradibus perfectionis) –w hierarchii doskonałości jest Istota Najdoskonalsza;
5) z celowości przyrody (ex gubernatione rerum) – jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności, to ład i porządek w działaniu bytów nieożywionych, lub pozbawionych poznania, świadczą o istnieniu Boga, kierującego światem nieożywionym.
Wg Tomasza z Akwinu Bóg jest czystym aktem istnienia, świat został stworzony z niczego (ex nihilo), wprost przez Boga, aktem Jego woli i ma budowę hierarchiczną.