Św. Franciszek urodził się 7 kwietnia 1506 r. na zamku Xavier w Hiszpanii. Pochodził z arystokratycznej rodziny. W 1525 r. rozpoczął studia filozoficzne w Paryżu na Sorbonie, a po uzyskaniu tytułu magistra wykładał przez jakiś czas w College Domans-Beauvais. Tam poznał bł. Piotra Favre i św. Ignacego Loyola, z którymi 15 sierpnia 1534 roku na Montmartre w kaplicy Męczenników złożył śluby zakonne. Taki był początek wspólnoty, która w 1540 r. stała się oficjalnie Towarzystwem Jezusowym.
24 czerwca 1537 roku, Franciszek otrzymał w Rzymie święcenia kapłańskie. W latach 1537-1538 apostołował w Bolonii, a potem przez jakiś prowadził działalność duszpasterską w Wiecznym Mieście. Aż w końcu 7 kwietnia 1541 roku ruszył w świat, aby głosić Słowo Boże w odległych miejscach, na kontynencie azjatyckim. Już nigdy nie powrócił do Europy. Na kratach historii chrześcijaństwa św. Franciszek zapisał się przede wszystkim jako misjonarz Dalekiego Wschodu.
Pierwszy celem misji ewangelizacyjnej św. Franciszka były Indie. Po długiej i uciążliwej podróży dotarł 6 maja 1542 roku do Goa, ówczesnej stolicy portugalskiej kolonii. Najpierw zajął się przebywającymi tam, bez stałej opieki kapłanów, Portugalczykami. Święty przystąpił energicznie do wygłaszania kazań, katechizacji dzieci i dorosłych, spowiadał, odwiedzał ubogich. Następnie udał się na tzw. „Wybrzeże Rybackie”, gdzie żyło ok. dwadzieścia tysięcy tubylców-rybaków, wcześniej już nawróconych, ale pozostawionych bez duchowej opieki. Pracował wśród nich w latach 1543-1545. W Indiach założył także dwa kolegia jezuickie: w Kochin i w Bassein.
W kwietniu 1549 r. Franciszek wyruszył z Goa do Japonii. Spędził ta dwa lata, łącznie pozyskując dla wiary około 1000 Japończyków. W 1551 r. wrócił do Indii. Uporządkował sprawy diecezji, utworzył nową prowincję zakonną, założył nowicjat i dom studiów.
Kolejnym celem, który postawił przed sobą św. Franciszek była ewangelizacja Chin. Udało u się dotrzeć do wyspy Sancian, gdzie się rozchorował i odszedł do Pana w nocy z 2 na 3 grudnia 1552 roku. Ciało przewieziono do Goa, do kościoła jezuitów, gdzie spoczywa do dziś. Relikwię ramienia Świętego przesłano do Rzymu, gdzie znajduje się w jezuickim kościele Il Gesu.
Franciszek Ksawery został beatyfikowany przez papieża Paweł V w 1619 roku, a w 1622 r., kanonizował go papież Grzegorz XV. W tym samym dniu ogłoszono świętymi: Ignacego Loyolę, Teresę z Avila, Izydora Oracza i Filipa Nereusza.
Św. Franciszek pozostawił po sobie wiele listów. W swojej działalności misyjnej dostosowywał się do zwyczajów i rytów miejscowej ludności, uczył się jej języka i poznawał jej religię. W ten sposób stał się „prekursorem nowożytnych misji” .
Wspomnienie liturgiczne św. Franciszka Ksawerego obchodzone jest 3 grudnia. W ikonografii przedstawiany jest w sukni jezuickiej obszytej muszlami lub w komży i stule. Niekiedy otoczony jest gronem tubylców. Do jego atrybutów należą: gorejące serce, krab, krzyż i laska pielgrzyma.
Patronat
Święty Franciszek Ksawery jest patronem Indii i Japonii, Dzieła Rozkrzewiania Wiary oraz marynarzy. Wierni proszą go o wstawiennictwo w czasie zarazy i burz. Wraz ze św. Teresą od Dzieciątka Jezus jest także głównym patronem misji katolickich.