Św. Cyprian (Thascius Caecilius Cyprianus) przyszedł na świat około 210 r. w rodzinie pogańskiej, prawdopodobnie w Kartaginie. Zwykł mówić, że w młodości był „oddany złym nałogom”. Nawrócił się pod wpływem kapłana Cecyliusza w 246 r. Wtedy też Cyprian przyjął chrzest i rozpoczął w odosobnieniu pokutę za swe grzechy. Zaledwie rok później został wyświęcony na prezbitera przy jednomyślnym poparciu wiernych z Kartaginy, a 248 r. konsekrowany na biskupa.
W czasie prześladowania chrześcijan za cesarza Decjusza w roku 250 biskup Cyprian opuścił Kartaginy i kierował swoją diecezją z prowincji. Kilkanaście miesięcy później powrócił do miasta i szczególną opieką otoczył tych wiernych, którzy w czasie prześladowań wyparli się wiary. Sprzeciwiał się tym, którzy odmawiali im rozgrzeszenia, czemu wyraz dał w traktacie O jedności Kościoła. W tej samej sprawie napisał potem także drugie dzieło: O upadłych.
W 255 r. pojawiła się dyskusja, czy należy ponownie udzielać sakramentu chrztu tym, którzy popadli w herezję i tam zostali ochrzczeni, a następnie nawrócili się i powrócili na łono Kościoła katolickiego. Papież stał na stanowisku, że jeżeli chrzest był ważnie udzielony, nie należy go powtarzać. Z kolei biskupi afrykańscy twierdzili, że sakrament należy powtórzyć. Ich opinię podzielał św. Cyprian. A cieszył się on w całej Afryce ogromnym poważaniem. W konsekwencji w 256 r. na synodzie w Kartaginie uchwalono, że heretyków powracających na łono Kościoła, a ochrzczonych w herezji, należy chrzcić na nowo.
Wybuchło w tym czasie kolejne prześladowanie zorganizowane przez cesarza Waleriana. Zabronił on wszelkich zebrań liturgicznych. Wyłamujących się z tego zakazu karano konfiskatą majątku, banicją i śmiercią. W czasie prześladowań biskup Cyprian został wezwany do złożenia ofiary bożkom. Z oczywistych powodów odmówił, został aresztowany w 257 r. i zesłany do miasteczka Kombis, gdzie przebywał rok. W ukryciu nadal jednak rządził diecezją przez listy i swoich posłańców. Został zabity przez ścięcie głowy 14 września 258 r. Pozostawił po sobie pisma dogmatyczne, apologetyczne, moralne, m.in. O jedności Kościoła, O modlitwie Pańskiej, Świadectwo do Kwiryna oraz 81 listów. Do dziś cytowane jest jego zdanie: Nie może mieć Boga za ojca ten, kto Kościoła nie ma za matkę.
Liturgiczny obchód św. Cypriana przypada na dzień 16 września i ma rangę wspomnienia obowiązkowego. W ikonografii przedstawiany jest jako biskup w średnim wieku. Jego indywidualnym atrybutem jest miecz, którym został ścięty. Przedstawia się go też z palmą męczeńską i księgą w ręku. Często ukazywany jest razem z papieżem Korneliuszem, męczennikiem.
Patronat
Św. Cyprian jest patronem żeglarzy oraz chroni od epidemii.