Św. Barbara z Nikodemii jest świętą Kościoła katolickiego i prawosławnego. Zaliczona została do grona męczenników. Przypuszcza się, że śmierć poniosła ok. 305 r. w czasie prześladowań za cesarza Maksymiana Galeriusza (305-311). Dokładne okoliczności jej męczeństwa nie są znane. Właściwie nie ma historycznych dowodów na to, że naprawdę istniała, a wiadomości o jej życiu czerpiemy wyłącznie z legend.
Według jednej z nich św. Barbara wywodziła się z pogańskiej rodziny z Heliopolis w Bitynii (Azja Mniejsza). Ojciec Dioskur wysłał ją na naukę do Nikodemii (dzisiejsza Turcja), gdzie po raz pierwszy zetknęła się z chrześcijaństwem. Pisała listy z wielkim filozofem i pisarzem Orygenesem (zaliczanym do Ojców Kościoła) i pod jego wpływem przyjęła chrzest. Złożyła także ślub czystości. Kiedy Dioskur dowiedział się o tym, postanowił uwięzić ją w wieży. Przez pewien czas Barbara była głodzona i straszona, żeby wyrzec się wiary. Pozostawała jednak nieugięta. Wówczas ojciec zaprowadził ją do sędziego, który rozkazał Barbarę ubiczować, ale w nocy odwiedził Świętą anioł i zaleczył jej rany. Wówczas sędzia skazał kobietę na kolejne tortury. Kiedy zrozumiał, że w ten sposób nic nie osiągnie, wydał wyrok, by ściąć Barbarę mieczem, a jego wykonawcą miał być Dioskur. Właśnie w ten sposób miała ponieść męczeńską śmierć – z rąk własnego ojca.
Obecnie relikwie św. Barbary znajdują się we włoskiej miejscowości Torcello, w kościele Św. Jana Ewangelisty. Jej kult jest szczególnie popularny w Polsce, w Czechach oraz w Niemczech. W Nadrenii uważana jest za towarzyszkę św. Mikołaja.
Liturgiczny obchód ku czci św. Barbary przypada na dzień 4 grudnia i ma rangę wspomnienia dowolnego ( w archidiecezji katowickiej - święto). W ikonografii przedstawiana jest w długiej, pofałdowanej tunice i w płaszczu, z koroną na głowie, czasami w czepku. W ręku trzyma kielich z hostią lub monstrancję (według jeden z legend tuż przed śmiercią anioł przyniósł jej Komunię św.). Czasami ukazywana jest z wieżą, w której była więziona (wieża ma trzy okna, symbolizujące Trójcę Świętą) oraz z mieczem, od którego zginęła. Do jej atrybutów należą: anioł, miecz lub dwa miecze u jej stóp, gałązka palmowa, kielich, księga, lew u stóp, monstrancja, pawie bądź strusie pióro.
W Polsce w dniu wspomnienia Świętej, 4 grudnia, obchodzone jest tradycyjne święto górnicze – Barbórka.
Patronat
Św. Barbara jest patronką dobrej śmierci, dziewic, górników, hutników, marynarzy, rybaków, żołnierzy, kamieniarzy, więźniów, architektów, cieśli, kowali, murarzy, szczotkarzy, tkaczy, wytwórców sztucznych ogni oraz archidiecezji katowickiej, Edessy i Kairu.
Podczas II wojny światowej św. Barbara była opiekunką tych, którzy działali w podziemiu i pracowali na niepodległość Polski.
Kościół zaliczył św. Barbarę do grona Czternastu Świętych Wspomożycieli, czyli tych świętych, których wstawiennictwo u Boga uznał za wyjątkowo skuteczne.