Niemiecka literatura międzywojenna - ogólna charakterystyka

Niemcy to jeden z najprężniejszych ośrodków kulturalnych dwudziestolecia międzywojennego, a jednocześnie nieco odmienny od pozostałej części Europy kraj. To Niemcy były bowiem głównym przegranym I wojny światowej, zostały również obciążone jej poważnymi konsekwencjami, np. koniecznością spłaty olbrzymiego długu czy utratą znacznej części terytoriów. Nastroje w międzywojennych Niemczech nie były zatem bardzo optymistyczne. Ponadto już od 1932 roku Hitler zaczął wprowadzać w życie porządek totalitarny i niszczyć niemal całą niezależną sztukę, filozofię i naukę.

Nic dziwnego, że tutaj narodziła się filozofia egzystencjalizmu reprezentowana przez Martina Heideggera i Karla Jaspersa. Jednocześnie w Niemczech wykładał i tworzył słynny Edmund Husserl, prawodawca fenomenologii. Tutaj też znaczące sukcesy osiągali malarze, jak abstrakcjonista Wassily Kandinsky czy dadaista i surrealista Max Ernst.

Jeżeli chodzi o literaturę, początkowym jej problemem było zajęcie stanowiska wobec minionej wojny. Jak zaznacza Lesław Eustachiewicz, zarysowały się tu dwa główne nurty: pacyfizm, a z drugiej strony pozytywny stosunek do wojny jako „szkoły charakteru”. Pierwszy z nich reprezentowali Leonhard Frank („Człowiek jest dobry”), Ludwig Renn („Wojna”, „Po wojnie”), Eric Maria Remarque („Na zachodzie bez zmian”) oraz głośna powieść Arnolda Zweiga „Spór o sierżanta Griszę”. Postawę przeciwną można odnaleźć u Ernsta Jungera „W stalowych burzach”. Remarque i Zweig należeli do najważniejszych prozaików dwudziestolecia międzywojennego. Pierwszy z nich tworzył utwory ekspresjonistyczne, a następnie inspirowane naturalizmem i reportażowym realizmem.

Bez wątpienia największym niemieckim powieściopisarzem był jednak Tomasz Mann, wielki filozof kultury i twórca epickiej prozy. Jego pierwszą znaną powieścią byli „Buddenbrookowie”, za którą otrzymał Nagrodę Nobla. Utwór wydany jeszcze w 1901 roku stanowił sagę o losach mieszczańskiego rodu. Najważniejsze dzieła pisarza przypadające na okres Dwudziestolecia to „Czarodziejska góra”, tetralogia „Józef i Jego bracia”, „Mario i czarodziej” oraz „Lotta w Weimarze”. Pierwsza z powieści to głębokie studium kultury europejskiej miotającej się pomiędzy liberalizmem a totalitaryzmem i zdążającej do katastrofy. Z kolei drugie z dzieł było inspirowane teorią archetypów Carla Gustava Junga i przedstawiało próbę dotarcia do historii pierwotnej. Obok Manna wielkim powieściopisarzem był Herman Hesse, jako autor „Wilka stepowego”, utworu o wewnętrznym rozdwojeniu człowieka pomiędzy dzikim, niemal wilczym pierwiastkiem a wysublimowanym uczuciem.

W dziedzinie dramatu naczelne miejsce zajmował natomiast Bertold Brecht, twórca dzieł takich, jak „Człowiek jak człowiek”, „Opera za 3 grosze”, „Środek zaradczy”, „Karabiny pani Kallar” inspirowanych marksistowskimi poglądami pisarza. Należy również pamiętać o Ernście Tollerze, twórcy dramatu ekspresjonistycznego (np. „Heinkemann”). Najważniejsza osobowość niemieckiej poezji tego okresu to natomiast Stefan George, którego poezja zawierała akcenty symboliczne, ale też ekspresjonistyczne i neoklasyczne.