Surrealizm w literaturze - cechy i przedstawiciele

Surrealizm (inaczej nadrealizm) to najważniejszy awangardowy prąd w sztuce dwudziestolecia międzywojennego, który w znaczący sposób oddziałał na dalszy jej rozwój w epoce powojennej.

Geneza surrealizmu i nazwa

Kolebką surrealizmu była Francja, gdzie po zakończeniu I wojny światowej grupa artystów skupiona wokół pisma „Litterature” w 1922 roku stworzyła program nadrealizmu. 

Najważniejszym twórcą surrealistycznych manifestów był Andre Breton („Manifest surrealizmu”, 1924, „Drugi manifest surrealizmu”, 1929). Innymi zaś ważnymi twórcami byli:

  • Louis Aragon,
  • Philippe Soupault,
  • Paul Eluart i
  • Benjamin Peret. 

Autorem nazwy kierunku był Guillaume Apollinaire. 

Założenia surrealizmu

Surrealizm to prąd artystyczny odżegnujący się od realizmu i racjonalizmu. Narodził się jako sprzeciw wobec cywilizacji technicznej i jej racjonalnych wytworów. Eksponował rolę intuicji i wewnętrznych obrazów w procesie tworzenia. Najważniejszymi inspiracjami tego kierunku były: sny, przeczucia, marzenia i wizje. Nadrealizm szeroko korzystał zatem z odkryć psychologii głębi i w pewien sposób zawdzięcza jej swoje istnienie.

Literatura surrealistyczna  

Literatura surrealistyczna miała całkowicie zrezygnować z logicznych powiązań przyczynowo-skutkowych, miała być czystą ekspresją wewnętrznych emocji i podświadomych obrazów.

Bardzo ważną w tym kontekście była teoria pisma automatycznego („ecriture automatique”), a więc zapisu odbywającego się poza świadomością poety, z wyłączeniem myślenia i wartościowania. W ten sposób powstawała literatura odwzorowująca mechanizmy snu czy halucynacji. Obrazy poetyckie miały tu charakter symboliczny i archetypiczny (nawiązania do teorii C. G. Junga). Zderzano słowa i wyrażenia pochodzące z odległych wobec siebie porządków, tworząc dziwaczne językowo-wizyjne twory. Literatura surrealistyczna to przede wszystkim manifestacja irracjonalizmu, wyobraźni i swobodnej kreacji. 

Przedstawiciele surrealizmu

Obok wymienionych twórców z surrealizmem byli związani również:

  • Tristan Tzara,
  • Pierre Reverdy czy
  • Jacques Prevert.

Pismem programowym tego kierunku było „La Revolution Surrealiste” (1924 – 1929), a w latach 30. „Le Surrealisme Au Service de la Revolution”.

Surrealizm w polskiej literaturze

W polskiej literaturze największe wpływy surrealistyczne można zaobserwować:

  • w prozie poetyckiej Aleksandra Wata („Ja z jednej strony i Ja z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka”, „namopaniki”),
  • wczesnej poezji Adama Ważyka („Semafory”, „Oczy i usta”),
  • w latach 30. zaś w poezji Józefa Czechowicza, żagarystów, a także w prozie Brunona Schulza i w dramaturgii Witkacego.

Polecamy również:

  • Awangarda - cechy i przedstawiciele

    Mianem awangardy literackiej określa się wszystkie kierunki, które zrywają z realizmem i mimetyzmem i są nastawione na kreację zupełnie nowych jakości estetycznych. Jest to zjawisko nowoczesne, które pojawiło się na początku XX wieku, a w jego obręb zalicza się prądy takie, jak futuryzm, dadaizm,... Więcej »

  • Ekspresjonizm w literaturze

    Poetyka ekspresjonistyczna określana jest „krzykiem duszy”, wyrazem emocji i wewnętrznych stanów artysty. Poeta miał prawo do pełnej swobody twórczej, forma dzieła literackiego nie miała znaczenia, liczyła się jego siła wyrazu, zmierzanie do absolutu. Więcej »

  • Futuryzm - cechy i przedstawiciele

    Futuryzm to awangardowy kierunek w sztuce, który narodził się na początku XX wieku we Włoszech i w Rosji. Programotwórcą futuryzmu włoskiego był Filippo Marinetti. W 1909 roku ogłosił „Manifest futuryzmu”, który zawierał postulat radykalnego odcięcia się od tradycji i zbudowania... Więcej »

  • Formizm - cechy i przedstawiciele

    Formizm to awangardowy kierunek w polskiej sztuce Dwudziestolecia, rozwijający się w latach 1917 – 1922. Prąd ten powstał na gruncie sztuk plastycznych i głównie do nich się odnosił, ale wywarł pewien wpływ również na dziedzinę poezji i teatru. Zjawisko formizmu zostało zapoczątkowane przez... Więcej »

  • Dadaizm w literaturze - cechy i przedstawiciele

    Dadaizm w literaturze miał bowiem polegać na eksponowaniu struktur celowo asemantycznych, a także spontaniczności, wyobraźni i fantazji. Dadaiści kontestowali tradycyjny porządek kultury i sztuki, odcinali się od realizmu, ale także od obowiązujących konwenansów społecznych, obyczajowych i moralnych. Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 5 + 4 =
Ostatnio komentowane
ale banalne
• 2025-04-09 16:07:25
Może być
• 2025-03-27 18:35:05
siema mega fajne
• 2025-03-22 08:47:31
dzięki
• 2025-03-10 15:14:41
bardzo to działanie łatwe
• 2025-03-03 13:00:02