Geneza i nazwa
Dadaizm, zgodnie z definicją „Słownika terminów literackich” to awangardowy kierunek w sztuce, który rozwinął się w Europie zachodniej w latach 1916 – 1924. Zjawisko to powstało w Szwajcarii, w czasie I wojny światowej, w środowisku międzynarodowym, jako wyraz sprzeciwu wobec I wojny światowej i cywilizacji, która ją spowodowała. Nazwa prądu pochodzi od terminu „dada”, a więc wyrażenia pozbawionego sensu lub słowa pochodzącego z języka dziecięcego.
Założenia i przedstawiciele
Dadaizm w literaturze miał bowiem polegać na eksponowaniu struktur celowo asemantycznych, a także spontaniczności, wyobraźni i fantazji. Dadaiści kontestowali tradycyjny porządek kultury i sztuki, odcinali się od realizmu, ale także od obowiązujących konwenansów społecznych, obyczajowych i moralnych. W literaturze dadaizmu najważniejszą rolę odgrywały przypadek, nielogiczne powiązania, a także zabawa.
Artyści tego nurtu przywiązywali dużą wagę do ludycznej funkcji sztuki, która miała być wolna od wszelkich powinności. Literatura w teorii dadaizmu powinna zaskakiwać czytelnika, sprawiać mu przyjemność, uwalniać od powagi, stąd sięganie do takich kategorii, jak czarny humor czy nonsens. Tradycja była tu wykorzystywana przede wszystkim w funkcji parodystycznej. Sięgano również po zasadę montażu równoległego i dowolnych skojarzeń. W tej pozornej zabawie kryły się sensy głębsze: przekonanie o absurdalnej konstrukcji świata pozbawionego nadrzędnego sensu.
Najczęstszą techniką artystyczną wykorzystywaną przez dadaistów był kolaż, a więc łączenie w jedną całość zdań i wyrażeń pochodzących z różnych form: artykułów, reklam, ogłoszeń. Głównym prawodawcą nurtu był Tristan Tzara, który wydał „Siedem manifestów dada” (1924), operujących językiem etetyczno-obyczajowego skandalu. Innymi ważniejszymi twórcami kupionymi wokół dadaistów byli Hugo Ball, Hans Arp, Emmy Hennings, Richard Huelsenbenck, Max Ernst, Andre Breton, Lois Aragon, Paul Eluard, Jean Cocteau. Istotne czasopisma dadaistów to „Dada”, „Litterature”, „Merz”, „Dada Club”, „Der Dada”. W Polsce wpływ dadaistów zaznaczył się jedynie w poetyce futurystów.