Secesja to określenie stylu w sztuce europejskiej i amerykańskiej, panującego na przełomie XIX i XX wieku (od lat 90. do początku XX w). Termin wywodzi się od łacińskiego słowa seccesio, które oznacza „odejście”, „oderwanie się”. Prąd ten stanowił rzeczywiście odejście od panującego przez wieki stylu klasycznego, zerwanie z akademickim przestrzeganiem norm i naśladownictwem dawnych epok.
We Francji styl ów określano mianem Art Nouveau, czyli Nowa Sztuka. W Niemczech natomiast funkcjonowała nazwa Jugendstil. Secesja wpisuje się w szersze ramy – modernizmu.
Charakterystyczne dla secesji są faliste łagodne linie, swobodna kompozycja, asymetria, bogactwo ornamentyki głównie roślinnej, zwierzęcej i abstrakcyjnej, linearyzm i pastelowe barwy. W stylu tym dominowały motywy wertykalne – strzeliste drzewa, długie łodygi, smukłe postacie. Wiele obrazów miało kształt wydłużonych prostokątów.
 |
| Alfons Mucha - F. Champenois Imprimeur-Éditeur (1897) |
Twórcy secesyjni często fascynowali się i inspirowali sztuką japońską. Wprowadzano egzotyczne motywy, jasny koloryt i swobodną kompozycję. Stosowanie płaskiej plamy było świadectwem zerwania z obowiązującymi regułami perspektywy i światłocienia. Dążeniem artystów secesyjnych było wprowadzenie tej estetyki do wszystkich dziedzin sztuki, także użytkowych: ceramiki, mody, tkactwa czy biżuterii.
Pierwsze zapowiedzi nowego stylu pojawiły się we Francji i w Anglii. Secesja wyrosła ze sprzeciwu wobec akademizmu oraz z dążenia do upowszechnienia sztuki wśród ludzi. Zwolenników wprowadzenia secesji do rzemiosła zrzeszał ruch Arts and Crafts. Duże znaczenie dla „oderwania” się nowego stylu mieli prerafaelici, zwolennicy ornamentyki, symboliki i płynnej linii.
 |
| René Lalique - broszka-ważka/ Paul Hermans (27.10.2010) |
Szczytowa faza rozwoju sztuki secesyjnej przypadła na lata 1892-1902. Po tym okresie nastąpiło wyczerpanie stylu. Nadmierna ornamentyka, usilne dążenie do oryginalności, masowa produkcja. a także niefunkcjonalność wielu wyrobów sprawiła, że secesję zaczęto kojarzyć ze złym smakiem i marną jakością.
Przedstawiciele secesji w sztuce
Anglia
Arthur H. Mackmurdo – architekt, projektant mebli i grafik, autor okładki książki „Wren`s City Churches”
Aubrey Beardsley – autor śmiałych erotycznych obrazów, m.in. „Pawiej sukni”
Belgia
Victor Horta – autor Maison Tassel (pierwszego w pełni secesyjnego budynku), a także Hôtel Solvay, Maison du Peuple
Henry van de Velde – teoretyk sztuki, architekt, projektant wnętrz, mebli i innych przedmiotów codziennego użytku; autor willi Bloemenwert w Ukke, willi Eschego w Chemnitz, Wieży książek w Gandawie, teatru Werkbund w Kolonii
Fernand Khnopff – malarz („Pieszczoty”, „Pustelnica”)
Francja
Hector Guimard – architekt, autor wejść do stacji paryskiego metra, kamienic, pałaców (Castel Béranger), budynków użyteczności publicznej (sala w Humbert de Romans)
René Lalique – złotnik i jubiler, tworzył też w szkle (m.in. flakony do perfum dla François Coty)
Jules Chéret – twórca plakatów, etykiet, mebli i fresków
Émile Gallé – projektant mebli i szkła
Niemcy
Otton Eckmann – grafik, ilustrator (m.in. w piśmie „Jugend”), projektant mebli i tkanin („Makata z łabędziami”, „Irysy”, „Ślepowrony”)
Hermann Obrist – projektant i rzeźbiarz (haft „Cyklamen”)
August Endell – architekt i projektant mebli, tkanin, biżuterii, autor m.in. fasady pracowni „Elvira”, Hotelu Steinplatz, kompleksu wyścigów kłusaków Mariendorf
 |
| Fernand Khnopff „Pustelnica” (1891) |
Hiszpania
Antoni Gaudi – oryginalny twórca, który stworzył swój własny niepowtarzalny styl, który z secesją łączyła falistość linii, roślinne motywy zdobnicze i wertykalizm; projektował m.in.: Casa Vicens, pałac i park Güell, kamienice Casa Batlló i Casa Mila, kościół Sagrada Familia.
Austria
Gustav Klimt - malarz, grafik, czołowa postać austriackiego modernizmu. Twórca m.in. takich dzieł jak: „Pocałunek”, „Nadzieja”, „Judyta z głową Holofernesa” oraz wielu portretów, m.in. Adele Bloch-Bauer (tzw. „Złota Adela”).
Otto Wagner – architekt (stacje kolei miejskiej w Wiedniu, kościół w Steinhoff)
Czechy
Alfons Mucha – malarz, grafik, autor plakatów („Taniec”, „Savonnerie de Bagnolet”, „Gismonda”)
Polska
Stanisław Wyspiański – poeta, malarz, grafik, architekt, autor m.in.: wnętrza Domu Lekarskiego, malowideł w kościele franciszkanów w Krakowie, rysunków do „Zielnika”, obrazu „Macierzyństwo”
Józef Mehoffer – malarz, witrażysta, grafik („Dziwny ogród”, witraże w katedrze we Fryburgu, projekt wnętrza Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie)
Xawery Dunikowski – rzeźbiarz („Kobiety brzemienne”)
Wacław Szymanowski – rzeźbiarz, autor pomnika Chopina w warszawskich Łazienkach; inne dzieła to m.in.: „Płacząca”, „Fala”, „Mickiewicz po improwizacji”