Biografia
Marcel Proust urodził się 10 lipca 1871 roku Auteuil w Paryżu. Pochodził z rodziny mieszczańskiej. Czas jego narodzin przypadał na trudy dla Francji okres tłumienia Komuny Paryskiej i powstania Trzeciej Republiki Francuskiej. O społecznym aspekcie tych przemian w dużej mierze traktuje jego najsłynniejsza powieść – W poszukiwaniu straconego czasu.
Ojciec pisarza pracował jako lekarz i epidemiolog, mający duże zasługi dla badań nad cholerą – napisał na ten temat wiele książek oraz artykułów. Matka Prousta miała korzenie żydowskie i również była bardzo oczytana i wykształcona. Gdy pisarz miał 9 lat poważnie zachorował na astmę i od tamtej pory uważany był za dziecko słabego zdrowia. Pomimo choroby przez rok służył we francuskiej armii stacjonując w Orleanie. Marcel Proust był orientacji homoseksualnej i przez długi czas pozostawał w związku z muzykiem Reynaldo Hahnem. Gdy brat Marcela ożenił się w 1903 roku, ich ojciec zmarł tego samego roku. Dwa lata później odeszła również matka, co było dla pisarza największym ciosem. Ostatnie lata życia Marcel Proust spędził nie wychodząc z domu, nocami pracując nas swoją powieścią. Zmarł 18 listopada w 1922 roku w Paryżu.
Twórczość
Swoją działalność pisarską i publicystyczną Proust rozpoczął dosyć wcześnie. Jeszcze w szkole związany był z kilkoma czasopismami literackimi. W 1896 roku duża część jego tekstów została zebrana i wydana w bardzo kunsztownej formie, jednak nie spotkała się z przychylną opinią krytyków.
W tym samym czasie pisarz rozpoczął pracę nad powieścią, wydaną dopiero po jego śmierci w 1954 roku – nadano jej tytuł Jan Santeuil. Proust podejmował się również działań translatorskich – choć słabo znał język angielski przetłumaczył na francuski dwa dzieła Johna Ruskina (pracowało przy tym kilka osób m.in. jego matka oraz kuzynka Reynolda).
Środowisko literackie dostrzega w twórczości Marcela Prousta duży wpływ pisarzy takich jak Stendhal, Eliot, Saint Simon czy Dostojewski i Tołstoj.
W 1908 roku pisarz opublikował kilka pastiszów twórczości innych autorów – poprzez krytykę innych doskonalił własny styl pisania. Wtedy również zaczął pisać różne fragmenty połączone później pod tytułem Przeciwko Sainte-Beuve’owi. Tekst stanowił w zasadzie szkic krytyczny polegający na polemice z tytułowym twórcą i krytykiem literackim. Polemika miała dotyczyć innych pisarzy.
W 1909 roku Proust rozpoczął pisanie powieści – W poszukiwaniu straconego czasu. Dzieło zostało ukończone na krótko przed jego śmiercią. W Polsce powieść ukazała się w tłumaczeniu Tadeusza Boya-Żeleńskiego oraz Macieja Żurowskiego i Juliana Rogozińskiego. Szósty, ostatni tom dzieła został wydany w 2011 roku, a przetłumaczony prze Magdalenę Tulli.