 |
| Felix Nadar - Charles Baudelaire (1855) |
Charles Baudelaire urodził się w 1821 roku w Paryżu. Jego ojciec, były ksiądz rzymskokatolicki, zmarł, kiedy chłopiec miał 6 lat. Matka ponownie wyszła za mąż – za oficera Jacquesa Aupicka – i cała rodzina przeniosła się do Lyonu. Mimo trudności w szkole (był nawet usunięty), Baudelaire w 1839 r. zdał maturę w trybie eksternistycznym i w 1841 r. rozpoczął studia prawnicze. Jednak jego zainteresowania zmierzały raczej w stronę literatury.
Baudelaire wiele czasu spędzał w towarzystwie artystów (poznał m.in. Balzaca i Nervala), prowadząc bujne życie towarzyskie. Budziło to zaniepokojenie rodziny – ojczym zdecydował się wysłać go do Indii, by tam uczył się handlu. Baudelaire jednak nigdy do Indii nie dotarł. Sztorm zaniósł jego statek do wybrzeży Mauritiusa. Ponieważ Charles właśnie osiągnął pełnoletniość, zażądał spadku po ojcu, po czym zerwał kontakty z rodziną i zamieszkał w Paryżu.
W stolicy Francji wiódł życie zamożnego dandysa. Związał się z Jeanne Duval – Mulatką, niewysokiej klasy aktorką. Ich związek należał do burzliwych, pełnym dramatycznych rozstań i powrotów. Spadek po ojcu pozwalał Baudelaire'owi na wystawne życie i oddanie się pasji, jaką była dla niego poezja. Długo jednak przyszło mu czekać na uznanie. Po opublikowaniu „Kwiatów zła” (1857) wytoczono mu proces o obrazę moralności i skazano na karę grzywny. Należał do kół literackich, pracował nad przekładami (m.in. E.A. Poego). Dopiero ok. 1865 roku tomik został doceniony przez młode pokolenie poetów (Verlaine, Mallarmé).
W 1848 roku poeta przyłączył się do rewolucji lutowej, dając w ten sposób wyraz swojemu sprzeciwowi względem tradycyjnych zależności patriarchalnych. Krytykował Kościół i deprecjonował tradycyjne więzi rodzinne, nie uznawał autorytetów i nie krył skłonności do perwersyjnej erotyki.
Pod koniec życia, mieszkając w Brukseli, pracował nad poematami prozą. Jego stan zdrowia szybko się pogarszał, poeta szukał ukojenia w narkotykach. Stracił też większość pozostawionych mu przez ojca pieniędzy. W ostatnich latach życia korzystał z pomocy rządu i matki (nie wracał do kraju z obawy przed wierzycielami).
Kiedy był już bliski śmierci, sparaliżowany i niezdolny do mówienia, matka przewiozła go do Paryża. Zmarł w 1867 roku, prawdopodobnie wskutek powikłań wynikłych z syfilisu.
Twórczość Baudelaire'a
Poezja Baudelaire`a jest pesymistyczna, wyłania się z niej przekonanie o wszechobecności zła, wobec którego człowiek pozostaje bezsilny. Autor ukazuje jednostkę, skupiając się na jej ciemnych stronach, skłonności do grzechu, słabości, zwierzęcej naturze, podłości.
Twórczość Baudelaire'a ukazuje kryzys cywilizacji i upadek człowieczeństwa. Kryzys moralności i religii, a także wrodzona słabość człowieka są przyczyną grzechu. Ten surowy osąd jest jednak, mimo wszystko, przez cały czas nastawiony na poszukiwanie dobra. „Dopiero po latach odbiorcy dostrzegli w poezji Baudelaire`a troskę o kondycję człowieka:
(…) <<Kwiaty zła>> mimo pesymizmu, jakim są nacechowane i specyficznej mistyki zła, jaka się w nich wyraża, są hołdem złożonym dobru i wyrazem wiary poety w dobro absolutne” (…) - pisał Z. Gierczyński.
Nieustannie się przewijającym motywem w twórczości poety jest śmierć. To lęk przed śmiercią jest powodem pesymizmu – człowiek dręczony jest przez świadomość własnej przemijalności. A jednocześnie śmierć go fascynuje, nęci, pociąga, uwodzi.
Charakterystyczną cechą tej twórczości jest dbałość o formę. Poezję Baudelaire'a wyróżnia staranna kompozycja, zamiłowanie do kontrastu (szczególnie między dobrem i złem, pięknem i brzydotą) oraz dbałość o melodię wiersza (rytmika, paralelizmy i instrumentacje zgłoskowe).