 |
| Strona tytułowa „Kwiatów zła” - wyd. z 1900 r. |
„Les fleurs du mal” czyli „Kwiaty zła” albo „Kwiaty grzechu” to zbiór pochodzący z 1857 roku. Został on zadedykowany przez poetę Théophile'owi Gautier. Początkowo miał stanowić prezentacje siedmiu grzechów głównych, rodzących się z nudy. Jednak później autor zmienił koncepcję, organizując utwory wokół sześciu grup tematycznych: spleenu i ideału, obrazów paryskich, wina, kwiatów zła, buntu i śmierci.
Publikacja tomiku stała się powodem oskarżenia Baudelaire'a o obrazę dobrych obyczajów. Autora ukarano grzywną i nakazano mu usunąć 6 utworów ze zbioru (spośród 13, których dotyczyło oskarżenie). W kolejnym wydaniu (1861 r.) brakło owych 6 wierszy, pojawiła się za to część pt.: „Obrazy paryskie”. Natomiast trzecie wydanie (1868 r.) zawierało znów wszystkie utwory, a także dodatkowe 25 wierszy, m.in. te pochodzące ze zbioru „Szczątki”.
Tytuł tomu „Kwiaty zła” sugeruje pewną sprzeczność, paradoks – mówi o pięknie rzeczy i zjawisk na pozór zupełnie urody pozbawionych. Baudelaire był prekursorem nowoczesnej poezji odwołującej się do codzienności i zwykłości, które ukazywał jednak w sposób niezwykły.
Zestawienie piękna i brzydoty symbolizują spleen i ideał. Spleen to śledziona, organ oczyszczający organizm z toksyn. Symbolizuje cielesność, brud, przyziemność, jest przeciwieństwem ideału należącego do sfery ducha. Ideał to stan pełnego szczęścia, ekstaza, poczucie oderwania od rzeczywistości. Można go osiągnąć za pomocą różnych używek lub poprzez obcowanie z naturą, oddawanie się pasji i poznawanie świata. W wierszach Baudelaire'a najczęściej wiąże się on z przeżyciem erotycznym, za pomocą takiej metaforyki jest opisywany. Jednak utwory te na ogół mają pesymistyczną wymowę – spleen ostatecznie bierze górę, zawsze o sobie przypomina, powracając jako lęk przed śmiercią, poczucie porażki, cierpienie.
W otwierającym zbiór wierszu „Do czytelnika” autor wymienia pięć zagrożeń dla duszy i ciała: głupotę, grzechy, błędy, lubieżność i chciwość. To Szatan, postać stale obecna na kartach tomiku, skłania ludzką wolę ku złemu: „Diabeł to trzyma nici, co kierują nami!”. Jednak najbardziej niszcząca dla człowieka jest nuda, która ma zgubny wpływ na ludzką psychikę, popychając go do najgorszych zbrodni. Jej spokój jest zdradziecki – cicha, niepozorna, melancholijna potrafi zawładnąć człowiekiem.
Połączeniem dwóch sprzecznych biegunów – cielesności i duchowości – jest kobieta, istota budząca szlachetne uczucia i zwierzęcą żądzę. W wierszu „Padlina” poeta zestawia młodość i urodę ukochanej ze szpetotą rozkładającego się ciała, która i jej jest pisana.
Ważnym motywem w tomie jest również śmierć. Lęk przed przemijaniem graniczy z obsesją. Oznaki śmierci poeta dostrzega niemal w każdych okolicznościach, nawet przypadkowe spotkanie z piękną kobietą budzi w nim tę nieustanną obawę („Do przechodzącej”). Jednocześnie pewność własnego końca bywa krzepiąca i traktowana jako wybawienie od świata, który jest obcy i nieprzyjazny.
W wierszach z „Kwiatów zła” wiele jest elementów fantastycznych – duchy, upiory, nietoperze, wampiry i inne zjawy budują nastrój grozy i tajemniczości. Nadnaturalne zjawiska podważają wiarę w moc ludzkiego rozumu.
Sporo miejsca poświęcił również Baudelaire swojemu miastu. Paryż jawi się jako miejsce niezwykłe, magiczne i pełne sprzeczności. „Epilog” jest przykładem szukania piękna w ohydzie – Baudelaire przedstawia Paryż jako miejsce przesiąknięte zbrodnią i rozpustą, jako „stolicę hańby”, choć jednocześnie deklaruje wielką miłość do tego miejsca. Uważa je za niezwykłe i nieprzeciętne, dalekie od znienawidzonej kultury „grubiańskich profanów”.