 |
| Julian Fałat - Portret Gabrieli Zapolskiej (1898) |
Gabriela Zapolska (właściwe nazwisko: Maria Gabriela Stefania Piotrowska, herbu Korwin) urodziła się w 1857 roku. Kształciła się w domu oraz Instytucie Wychowawczo-Naukowym we Lwowie. W 1876 wyszła za mąż za oficera rosyjskiego Konstantego Śnieżko-Błockiego. Małżeństwo nie trwało jednak długo. Zapolska związała się z innym mężczyzną, a następnie całkowicie porzuciła męża. Ostatecznie ślub został unieważniony.
Przyszła pisarka porzuciła rodzinę i zaczęła występować w różnego rodzaju teatrach (najczęściej objazdowych) we wszystkich trzech zaborach. Miała wielkie ambicje aktorskie, ale nie odnosiła na tym polu zbyt dużych sukcesów.
Jej pierwszym opublikowanym utworem było opowiadanie „Jeden dzień z życia róży” z 1881 roku. Od tej pory, poza aktorstwem, zajmowała się również pisaniem nowel, powieści, utworów dramatycznych. Część z nich była tworzona z myślą o zarobku, w pośpiechu i bez należytej staranności, dlatego wartość artystyczna niektórych dzieł Zapolskiej jest niewielka.
W 1888 roku niepowodzenia aktorskie, trudności związane z koniecznością zapewnienia sobie jako takiego bytu oraz ciężkie doświadczenia osobiste skłoniły pisarkę do podjęcia, nieudanej na szczęście, próby samobójczej. W 1889 roku aktorka wyjechała do Paryża z nadzieją, że tam uda jej się odnieść wymarzony sukces sceniczny. Trafiła do sławnego teatru Antoine'a, następnie pracowała w Teatrze de l'Oeuvre. Niestety nie cieszyła się większym uznaniem, grając przeważnie role drugoplanowe. Po powrocie do kraju występowała w Warszawie i Krakowie. Z powodu kolejnych trudności postanowiła zrezygnować ze sceny, nie oznaczało to jednak, że rozstała się z teatrem.
W 1902 roku założyła szkołę aktorską w Krakowie, a w 1904 roku własny teatr we Lwowie. W tych przedsięwzięciach pomagał jej drugi mąż, Stanisław Janowski. Ten związek również nie przetrwał, rozwód orzeczono już w 1904 roku (po trzech latach małżeństwa), a definitywne rozstanie nastąpiło sześć lat później. Pisarka do końca swojego życia mieszkała we Lwowie.
Zmarła w 1921 roku i została pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim.
Twórczość Zapolskiej wzbudzała pośród jej współczesnych wiele kontrowersji. Autorka nie bała się trudnych i wstydliwych tematów – takich chociażby jak prostytucja – które wówczas były pewnego rodzaju tabu. Jej najbardziej znaną sztuką jest „Moralność pani Dulskiej”, w której autorka odsłoniła skrzętnie ukrywane cechy ówczesnego mieszczaństwa: zakłamanie, obłudę, pogoń za pieniądzem, chorobliwe wręcz zabieganie o powodzenie i uznanie w towarzystwie.
Twórczość Zapolskiej zaliczana jest do nurtu naturalistycznego.
Wybrane dzieła Gabrieli Zapolskiej
1881 – „Jeden dzień z życia róży”
1889 – „Przedpiekle”
1893 – „Menażeria ludzka” (zbiór opowiadań)
1897 – „Żabusia" (utwór dramatyczny), „Fin-de siecle'istka”
1899 – „Zaszumi las”, „Antysemitnik”
1904 – „Sezonowa miłość”
1905 – „Jesiennym wieczorem” (utwór dramatyczny)
1907 – „Moralność pani Dulskiej" (utwór dramatyczny)
1908 – „Pani Dulska przed sądem” (opowiadanie)
1909 – „O czym się nie mówi”
1911 – „Śmierć Felicjana Dulskiego” (opowiadanie)
1913 – „Kobieta bez skazy”
1914 – „O czym się nawet myśleć nie chce”
1923 – „Z pamiętników młodej mężatki” (opowiadanie)