 |
| Jan Kasprowicz (1901) |
Jan Kasprowicz urodził się jako najstarsze z szesnaściorga dzieci w 1860 roku w Szymborzu pod Inowrocławiem, w rodzinie chłopskiej. Kształcił się w pruskim gimnazjum w Inowrocławiu, maturę zdawał w Poznaniu. Studiował filozofię i literaturoznawstwo w Lipsku i we Wrocławiu. Pół roku przebywał w więzieniu skazany za działalność socjalistyczną. Później jego poglądy polityczne ewoluowały w stronę Narodowej Demokracji. Po odbyciu kary zamieszkał we Lwowie, gdzie podjął współpracę z kilkoma polskimi pismami.
Jako poeta zadebiutował w 1878 roku sonetem „Poranek” wydrukowanym w tygodniku „Lech”. Natomiast pierwszy tomik Kasprowicza ukazał się w 1889 roku.
Jako młody poeta Kasprowicz oddawał się życiu towarzyskiemu, był stałym bywalcem lwowskich lokali obleganych przez artystyczną bohemę. To tam zetknął się z poetyką modernistyczną i uległ jej wpływom.
Po uzyskaniu tytułu doktora na podstawie rozprawy na temat poezji Teofila Lenartowicza, w 1908 roku objął katedrę literatury porównawczej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Od 1921 do 1922 roku pełnił funkcję rektora na tej uczelni. W 1923 roku osiedlił się w willi Harenda w okolicach Zakopanego.
Kasprowicz żenił się trzykrotnie. Jego pierwszą żoną była starsza od niego Teodozja Szymańska, jednak małżeństwo trwało zaledwie kilka miesięcy. W 1893 poślubił Jadwigę Gąsowską, z którą miał dwie córki: Annę i Janinę. Żona jednak opuściła go dla Stanisława Przybyszewskiego, co było powodem ciężkiego kryzysu osobistego Kasprowicza.
Trzecią żoną Kasprowicza została znacznie od niego młodsza Maria Bunin, którą poślubił w 1911. Związek ten przetrwał do śmierci poety w 1926 roku.
Twórczość Jana Kasprowicz - charakterystyka
Twórczość Kasprowicza ulegała kilkakrotnie istotnym przełomom światopoglądowym i estetycznym. Na tej podstawie wyróżnia się jej trzy podstawowe okresy.
We wczesnej twórczości artysta skłaniał się ku problemom społecznym, ideowo bliski był założeniom pozytywizmu. Posługiwał się poetyką naturalistyczną, realistyczną i postromantyczną. Największym osiągnięciem tego okresu jest cykl sonetów „Z chałupy” (1888).
 |
| Jacek Malczewski - Portret Jana Kasprowicza (1903) |
Kolejne tomy zdradzają już fascynację modernizmem. Poeta odchodzi od zagadnień społecznych w kierunku problemów moralnych i metafizycznych. Zmiana tematyki wiąże się z nową poetyką. Powstają wiersze pełne ekspresji i symboli. Częste są motywy tatrzańskie. Pod koniec wieku powstały m.in.: „Anima lachrymans i inne nowe poezje” (1894), „Miłość” (1895), „Krzak dzikiej róży” (1898) oraz poemat dramatyczny „Bunt Napierskiego” (1899).
Wydane już w XX wieku tomy „Ginącemu światu” i „Salve Regina” (oba w 1902) zapewniły Kasprowiczowi miejsce w panteonie młodopolskich poetów i pozwalają zaliczyć go do grona prekursorów katastrofizmu w polskiej poezji. Utwory z tych zbiorów, wydanych później łącznie jako „Hymny”, utrzymane są w stylu modernistycznym i dotyczą sytuacji człowieka współczesnego dręczonego przez lęki egzystencjalne, ukazane w konwencji ekspresjonistycznej. W tym okresie powstał również dramat „Uczta Herodiady”.
Trzeci okres twórczości Kasprowicza charakteryzuje postawa franciszkańska, afirmacja codzienności, akceptacja rzeczywistości i pojednanie z Bogiem. Tematyka spraw prostych, zwyczajnych pociąga za sobą prostotę formy wypowiedzi (wiersz tonicznym, stroficzny, regularny, potoczne, proste słownictwo, ograniczenie środków artystycznych).
Wymienia się tu następujące zbiory: „Księga ubogich” (1916), „Księga miłości” (1922), „Mój świat” (1926) oraz dramaty „Sita. Indyjski hymn miłości w trzech odsłonach” (1917) i „Marchołt gruby a sprosny” (1920).