 |
| Gustav Borgen - Henrik Ibsen (1898) |
Norweski dramaturg, poeta i publicysta, ur. 20 marca 1828 roku w Skien. Kiedy ojciec, zamożny kupiec, zbankrutował, piętnastoletni wówczas Henrik był zmuszony do podjęcia pracy zarobkowej jako pomocnik aptekarza.
Już pod koniec lat 40. zaczął pisać swoje pierwsze utwory dramatyczne, m.in.: „Katylinę”, przeróbkę obszerniejszego dramatu „Normanowie”, czy jednoaktówkę „Grób Hunów”. Uwielbiana przez Ibsena tematyka historyczna była tutaj często wzbogacana o wątki zaczerpnięte z sag, baśni i podań ludowych.
W 1850 roku przeniósł się do Oslo (Christianii) z zamiarem rozpoczęcia wymarzonych studiów medycznych, jednakże po krótkim czasie zrezygnował z tego pomysłu i rozpoczął pracę jako nauczyciel w jednej ze szkółek ludowych. W tym samym roku zadebiutował na scenie w Christiania Theater, gdzie wystawiono „Grób Hunów”.
Lata 50. w biografii Ibsena są naznaczone działalnością na rzecz organizacji robotniczych, a także walką o reformę dramatu i teatru norweskiego, który od czasu uzyskania przez Norwegię autonomii, miał ogromne możliwości rozwoju, ale nie potrafił z nich skorzystać.
W uznaniu za swoją działalność publicystyczną w 1851 roku Ibsen otrzymał stanowisko reżysera i autora dramatycznego w Bergen. W ciągu kilku kolejnych lat stworzył na potrzeby tego teatru szereg utworów, m.in.: komedię „Noc świętojańska”, opartą na motywach starej ballady ludowej „Uroczystość na Solhaugu” oraz islandzką sagę „Bohaterowie na Helgeland”, z której powstały germańskie „Nibelungi o Zygfrydzie i Brunhildzie”.
Wiosną 1858 roku powrócił do Oslo, aby objąć stanowisko kierownika artystycznego Teatru Norweskiego. Tworzone tutaj sztuki dramatyczne sygnalizowały już zmianę kierunku zainteresowań twórczych Ibsena z estetyki romantyzmu narodowego na krytykę społeczeństwa mieszczańskiego i panującej w nim obłudy. Nowe utwory nie odpowiadały gustom publiczności i krytyki, co ściągnęło na autora problemy finansowe i oskarżenie o niemoralność. Zrażony tą sytuacją wraz ze swoją żoną i synem opuścił Norwegię w 1864 roku, w trakcie wojny prusko-duńskiej o Szlezwik i Holsztyn. Udał się do Włoch. Powstał tutaj poemat filozoficzny „Peer Gynt” piętnujący narodowe wady Norwegów, który doczekał się realizacji operowej. Podczas pobytu w Italii Ibsen zachorował na apopleksję.
Po czterech latach przeniósł się do Niemiec, gdzie powstał m.in. jedyny tomik jego wierszy pt.: „Digte”. Z czasem w Norwegii zmieniono stosunek do twórcy, który zdobywał coraz większą popularność i uznanie w całej Europie, czego efektem było przyznanie mu wielu wyróżnień, m.in. szwedzkiego orderu Wazów (1869) oraz norweskiego orderu św. Olafa (1873); otrzymał także tytuł doktora honoris causa uniwersytetu w Upsali. W trakcie pobytu w Niemczech powstały najbardziej znane utwory Ibsena, takie jak: „Nora czyli dom lalki”, „Upiory”, „Wróg ludu”, „Hedda Gabler”, czy „Dzika kaczka”.
Pisarz powrócił na stałe do ojczyzny po 27 latach emigracji. Nadal tworzył znakomite dramaty, zaś ostatni z nich – „Gdy powstaniemy z martwych” – stał się rodzajem pożegnania z publicznością i światem. Utwór został wystawiony w grudniu 1899 roku na deskach londyńskiego Haymarket Theatre.
W ciągu ostatnich sześciu lat życia Ibsen tworzył już bardzo niewiele, zmagając się z nasilającymi się atakami apopleksji. Zmarł w Oslo 23 maja 1906 roku.
Najważniejsze dzieła Ibsena
1850 „Katylina”
1850 „Grób Hunów” (wyd. polskie 1926)
1852 „Noc świętojańska”
1856 „Uroczystość na Solhaugu” (wyd. Polskie 1926)
1859 „Na szczytach gór” (poemat epicki)
1862 „Komedia miłości” (wyd. polskie 1913)
1867 „Peer Gynt” (wyd. polskie 1910)
1869 „Związek młodzieży” (wyd. polskie 1905)
1871 „Digte” (tom poetycki)
1877 „Podpory społeczeństwa” (wyd. polskie 1899)
1879 „Nora czyli dom lalki” (wyd. polskie 1882)
1881 „Upiory” (wyd. polskie 1891)
1882 „Wróg ludu” (wyd. polskie 1891)
1884 „Dzika kaczka” (wyd. polskie 1897)
1890 „Hedda Gabler” (wyd. polskie 1899)
1899 „Gdy się zbudzimy pośród zmarłych” (wyd. polskie1900, także jako „Zmartwychwstanie”)