 |
| Leon Wyczółkowski - Portret Władysława Reymonta |
Polski pisarz, noblista. Urodzony 7 maja 1867 roku we wsi Kobiele Wielkie jako syn organisty (wł. nazwisko Rejment). Dzieciństwo spędza w miejscowości Tuszyn. Od 1880 roku przebywa w Warszawie pracując jako uczeń krawiecki (później czeladnik). Kończy Warszawską Szkołę Niedzielno-Rzemieślniczą.
W latach 1884-1887 Reymont pracuje jako aktor w wędrownych trupach artystycznych. Od 1888 roku zajmuje stanowisko starszego robotnika na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Po 1893 roku przenosi się do Warszawy, gdzie poświęca się całkowicie pracy twórczej. Zyskuje rozgłos jako utalentowany korespondent i współpracownik „Tygodnika Ilustrowanego” (zwł. reportaż „Pielgrzymka do Jasnej Góry”).
Od 1895 roku rozpoczyna się okres podróży pisarza. Reymont zwiedza m.in. Berlin, Paryż i Londyn. Przez krótki czasu przebywa także w Łodzi. W 1900 roku pisarz doznaje trwałej kontuzji (wypadek kolejowy). Dwa lata później bierze ślub z Amelią Szabłowską i wyjeżdża do Francji, gdzie powstają „Chłopi”. Po powrocie do kraju mieszka w Warszawie, gdzie jest świadkiem m.in. rewolucji (1905) i I wojny światowej. Na krótko wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych.
W 1920 roku pisarz dokonuje zakupu majątku w Kołaczkowie, niedaleko Wrześni. Cztery lata później otrzymuje literacką Nagrodę Nobla za powieść „Chłopi” (1924).
Pisarz umiera 5 grudnia 1925 roku w Warszawie. Jego ciało zostaje pochowane na Powązkach (serce wmurowano w filar kościoła pod wezwaniem Św. Krzyża).
Najważniejsze dzieła Władysława Reymonta
1895 – „Pielgrzymka do Jasnej Góry” (reportaż)
1896 – „Komediantka”
1897 – „Fermenty”, „Spotkanie” (zbiór nowel)
1899 – „Ziemia obiecana”
1900 – „W jesienną noc” (zbiór nowel)
1904-09 – „Chłopi”
1910 – „Marzyciel”
1913-18 – „Rok 1794”
1919 – „Wampir”
Twórczość Władysława Reymonta - charakterystyka
Już we wczesnych nowelach (zbiory: „Spotkanie”, Sprawiedliwie”, „W jesienną noc”) pisarz ujawnił swoje zainteresowanie wsią i jej problemami. Dał się poznać jako wnikliwy obserwator dobrze rozumiejący to środowisko. Wówczas też skłaniał się ku tendencjom realistycznym i naturalistycznym. Jego dążeniem było ukazanie prawdy, często brutalnej i drastycznej. W tych opowiadaniach (podobnie jak w kolejnych: „Za frontem”, „Pęknięty dzwon”) nacisk został położony na nędzę, wyzysk i społeczną izolację chłopów. Tematyka wiejska powraca w największym dziele Reymonta – powieści „Chłopi”, za którą autor otrzymał literacka Nagrodę Nobla.
Zakres tematyczny twórczości Reymonta jest jednak znacznie szerszy. W „Komediantce” i „Fermentach” ukazał środowisko warszawskich teatrzyków ogródkowych. Krytykował publiczność za brak zrozumienia dla sztuki i samych aktorów. Powieści zawierają liczne obserwacje obyczajów, brak im natomiast głębi psychologicznej, która pojawi się w późniejszych dziełach. W „Ziemi obiecanej” Reymont stworzył dynamiczny obraz przemian zachodzących w Łodzi pod koniec XIX wieku.
Reymontowi doskonale udawało się tworzyć monumentalne powieści, wielowątkowe, dające szeroki obraz danego środowiska, ukazujące różne typy ludzkie. Przykładem takich dzieł są „Ziemia obiecana” i „Chłopi”. Pierwsza ukazuje mechanizmy bogacenia się potentatów bawełnianych, proces osiedlania się ludzi ze wsi w kapitalistycznym centrum, zmiany, jakim podlegają ludzie w bezwzględnej walce o pieniądze. Wymowa powieści jest antyurbanistyczna, w tym kontekście wieś jawi się jako ostoja spokoju i człowieczeństwa. W „Chłopach” z kolei obraz wsi zostaje odbrązowiony. Autor z rozmachem rysuje obraz chłopskiej gromady, wewnętrznie rozwarstwionej, ale zjednoczonej w razie zagrożenia.
Po raz kolejny pisarz podjął próbę zobrazowania szerokiej zbiorowości w trylogii „Rok 1794” („Ostatni sejm Rzeczypospolitej”, „Nil desperandum”, „Insurekcja”). Powieść jest w pełni oparta na faktach historycznych. Nie powtórzyła ona jednak sukcesu poprzednich – słabą stroną okazała się wątła akcja i nagromadzenie faktów utrudniające odbiór.
W „Ziemi obiecanej” Reymont wprowadził na szeroką skalę tzw. technikę kamery filmowej, tj. ukazanie w sposób obiektywny przedstawianych wydarzeń, ujmując je w ciągłym ruchu. Bohaterowie ukazani są w działaniu, charakteryzowani poprzez swoje zachowania w różnych sytuacjach.
Reymont jako pisarz ceniony jest za zdolność obserwacji i drobiazgowość opisu. Przedstawia on rzeczywistość postrzeganą wszystkimi zmysłami. Opisy przyrody oddają grę świateł i barw, dźwięki, zapachy, kształty i faktury. Technika impresjonistyczna obecna jest też w opisach uczuć i wrażeń bohaterów. Dominującą techniką pozostał jednak naturalizm, stosowany przez autora z pełną spontanicznością. Reymont intuicyjnie kładł nacisk na faktograficzne oddawanie rzeczywistości, podkreślał związki przyczynowo-skutkowe i doszukiwał się w motywach postępowania bohaterów pobudek wynikających z uwarunkowań biologicznych i zależności społecznych.
Licheński, pisząc o Reymoncie, zwraca uwagę na prostotę przekazu:
(…) Należy on do pisarzy, z którymi łatwo wchodzić w zażyłość. Ani śladu w nim bowiem wieszcza, kapłana, maga. Nie utrudnia dostępu do niego przerafinowana wirtuozeria kunsztu czy wymyślność tematyki, zawiłość filozoficznych spekulacji czy niejasność wieloznacznych symbolów. Opowiada przeważnie o świecie, który znamy z osobistego doświadczenia, a opowiada językiem bliskim naszej codziennej mowie. Widzi więcej i ostrzej niż my, opowiada barwniej i ciekawiej, to prawda, ale obserwując i opowiadając, zachowuje się nie jak artysta-profesjonał, świadomy w każdym momencie reguł, wymagań i interesów swego fachu, lecz jak utalentowany laik o nadczułym <<arcyoku>>, nie wiedzący o tym, że <<mówi prozą>>. Prostota ta dotyczy sposobu przekazu, bowiem w warstwie konstrukcyjnej, problemowej i gatunkowej utwory Reymonta okazują się doskonale przemyślane, dopracowane i niejednokrotnie skomplikowane (…).