Impresjonizm to termin wywodzący się z języka łacińskiego, w którym impressio oznacza wrażenie, odbicie. Określa się nim nurt w sztuce powstały w malarstwie drugiej połowie XIX stulecia. Najważniejsze założenia tego kierunku postulowały konieczność oddania danego momentu w taki sposób, w jaki został postrzeżony przez twórcę płótna.
W naszym artykule znajdziesz wszystkie niezbędne informacje na temat impresjonizmu. Podchodzimy do tematu bardzo szeroko, opisując różne dziedziny sztuki, w których obecny był nurt impresjonistyczny. Poszerz swoją wiedzę!
Impresjonizm - geneza, definicja, założenia
 |
| Edgar Degas, Absynt (1876) |
Impresjonizm to termin wywodzący się z języka łacińskiego, w którym impressio oznacza wrażenie, odbicie. Określa się nim nurt w sztuce powstały w malarstwie drugiej połowie XIX stulecia. Najważniejsze założenia tego kierunku postulowały konieczność oddania danego momentu w taki sposób, w jaki został postrzeżony przez twórcę płótna. Zwolennicy tego nurtu najbardziej cenili martwą naturę, krajobrazy, pejzaże, postaci w ruchu. Największe znaczenie miał dla nich ów moment, który pragnęli oddać w sposób dokładny, szczególnie uwzględniając grę świateł i kolorystykę. Stąd obrazy impresjonistyczne często powstawały w pośpiechu (przez szybkie nakładanie plam farby), a artyści tworzyli w plenerze.
Za ogólnie przyjętą datę zapoczątkowania impresjonizmu jako samodzielnego nurtu w uznano rok 1874, kiedy to w Atelier Nadara (francuskiego fotografa) odbyła się I wystawa twórców studiujących niegdyś w Atelier Gleyere'a (francuskiego artysty; jego pracownię zamknięto w 1864). Malarstwo impresjonistyczne szybko zyskało wielką popularność, a sam nurt szybko rozprzestrzenił się na inne gałęzie sztuki – rzeźbę, literaturę i muzykę.
 |
| Édouard Manet, Bar w Folies-Bergere (1881-1882) |
Malarstwo impresjonistyczne
Dziedziną sztuki, w której impresjonizm pojawił się najwcześniej było malarstwo. Stanowił on reakcję na wyuczone sposoby tworzenia, jakie były propagowane przez akademistów i zwolenników tradycji. Dotyczyło to zarówno tematyki obrazów, jak i technik ich malowania. Porzucono sceny religijne, mitologiczne oraz batalistyczne. Skoncentrowano się, podobnie jak w wypadku realizmu, na życiu codziennym, pięknie natury i ruchu. Jednak najważniejszym celem impresjonizmu było ukazanie odmiennych sposobów ludzkiej percepcji. Każdy obraz był jakby indywidualnym zapisem postrzegania danego zjawiska. Artyści bardzo dbali o kolor i odpowiednie naświetlenie przedstawianej sceny. Ważną cechą malarstwa impresjonistycznego był także fakt, iż przedstawiało ono tylko pozytywne aspekty życia, koncentrując się na ulotnym pięknie (ruch, gra świateł, unikatowe kompozycje kolorów itp.).
Impresjonizm w literaturze
Impresjonizm w literaturze narodził się na skutek inspiracji malarstwem. Nastąpiło to w ostatnim dwudziestopięcioleciu XIX stulecia. Po raz pierwszy terminu „impresjonizm” w stosunku do literatury użył Ferdinand Brunetiere – francuski pisarz i krytyk. Tendencje impresjonistyczne pojawiły się w prozie, poezji oraz dramacie. Jednak kierunek ten nigdy nie stał się odrębnym i samodzielnym nurtem literackim (co nastąpiło w malarstwie).
 |
| Claude Monet, Japoński mostek w Giverny (1890) |
Na kanwie literatury impresjonizm zakładał zerwanie z obiektywizmem i ukazywanie poszczególnych zjawisk w sposób zapośredniczony. Rolę „filtra” pełnił zazwyczaj bohater literacki lub podmiot liryczny. Przedstawianie np. natury z perspektywy takiej postaci często wzbogacone było o refleksję lub opis uczuć, jakie wyzwoliły się w podmiocie w czasie dokonywanej przez niego obserwacji.
W prozie impresjonizm zakładał porzucenie obiektywnej narracji na rzecz zapośredniczonych opisów świata. Skłaniało to czytelnika do lepszego poznania charakteru bohatera, z którego perspektywy prowadzona była ta obserwacja (z czasem bohaterów tych było wielu). Zmianie uległa także postać samego narratora – przestał być osobą wszechwiedzącą, co zostało zastąpione przez subiektywizm i opisywanie doznań, emocji.
 |
| Claude Monet, Dworzec Saint-Lazare (1877) |
Poezja impresjonistyczna największy nacisk kładła na właściwości dźwiękowe wierszy. Tematyka schodziła na dalszy plan, chociaż zazwyczaj utwory te oddawały nastrojowe i emocjonalne sceny.
Jeśli chodzi o dramat impresjonistyczny, to nurt przyniósł wiele zmian do tego gatunku literackiego. Ciągłość i spójność fabuły ustąpiła tutaj miejsca szeregowi znaczących momentów, które często pozostawiały niedomówienia i wprowadzały tajemniczą atmosferę. Z czasem dramat impresjonistyczny przerodził się w formę dramatu symbolicznego – odchodzącego od dosłowności na rzecz niedopowiedzeń i symboli.
 |
|
Édouard Manet, Nana, (1877)/ The York Projec |
Impresjonizm w rzeźbie
Subiektywizm i ulotność ludzkiego postrzegania znalazły swoje odzwierciedlenie także w rzeźbie II połowy XIX stulecia. W malarstwie impresjonizm opierał się głównie na grze światła i barw. W rzeźbie zaczęto stosować nierówną fakturę lub też specjalnie wygładzano i polerowano powierzchnię (co miało poprawić grę światła). Bryłę formowano w sposób swobodny (głównie dlatego, by uwzględnić ruch, ulotność danego momentu), zrywając przy tym z zaleceniami akademizmu, które głosiły konieczność upodabniania rzeźby do rzeczywistości. Szczególnym odkryciem rzeźby impresjonistycznej było piękno ciała (głównie kobiecego). Zaczęły powstawać śmiałe erotyczne rzeźby, co dotychczas nie było praktykowane (w ten sposób ukazywano głównie postaci mitologiczne oraz religijne).
Impresjonizm w muzyce
Za sprawą Claude’a Debussy’ego impresjonizm pojawił się także w muzyce. Jego najsilniejszy rozwój przypadł na ostatnie dziesięciolecie XIX stulecia oraz pierwsze XX. Twórczość tego rodzaju koncentrowała się głównie na emocjach i nastroju, odsuwając na bok intensywne i pełne emocji partie instrumentalne. Ulubionymi formami muzycznymi impresjonistów stały się: nokturn, arabeska (miniatura na fortepian) oraz preludium (właśnie dziełe Debussy’ego - „Preludium: Popołudnie fauna” zapoczątkowało impresjonizm w muzyce).
 |
| Auguste Renoir, La Grenouillere (1869 |
Najważniejsi przedstawiciele impresjonizmu
W literaturze: Paul Verlaine, Stephane Mallarme (poezja), Alphonse Daudet, Stefan Żeromski (proza), Stanisław Wyspiański (dramat)
W malarstwie: Claude Monet, Edgar Degas, Camille Pissarro, August Renoir, Xavery Dunikowski, Władysław Podkowiński
W rzeźbiarstwie: August Rodin