Henryk Sienkiewicz (1846-1916) – polski pisarz, nowelista, laureat Literackiej Nagrody Nobla. Poniżej przedstawiamy życiorys Henryka Sienkiewicza oraz opisujemy jego twórczość. Powtórz przed lekcją!
Henryk Sienkiewicz - biografia
Dzieciństwo i młodość
Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja 1846 roku w Woli Okrzejskiej w zubożałej rodzinie szlacheckiej (Sienkiewiczowie posługiwali się herbem „Oszyk”). W 1861 roku rodzina przeniosła się do Warszawy. Sienkiewicz uczęszczał tam do gimnazjum (w trakcie nauki podjął się pracy guwernera w rodzinie Weyherów). Studiował w Szkole Głównej na Wydziale Prawa, później przeniósł się na Wydział Historyczno-Filologiczny.
We wczesnej młodości współpracował jako felietonista z warszawskimi dziennikami: „Gazetą Polską”, „Niwą” i „Słowem”. W latach 1874-78 był współwłaścicielem „Niwy”. Za debiut pisarza uważa się wydane w 1872 roku „Humoreski z teki Worszyłły” (wcześniej Sienkiewicz publikował felietony i recenzje). W kolejnych latach ukazują się trzy ważne dzieła: „Stary sługa”, „Hania”, „Selim Mirza”.
Wyjazd do Stanów Zjednoczonych
W latach 1876-78 Sienkiewicz wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych jako korespondent „Gazety Polskiej”, podróżuje wraz z grupą przyjaciół (m.in. aktorką Heleną Modrzejewską). Jego korespondencje ukazują się w „Gazecie Polskiej” jako „Listy z podróży”. Refleksje z podróży po Ameryce znalazły swoje w odbicie w takich utworach jak: „Sachem”, „Przez stepy”, „Za chlebem” i „Latarnik”. Po powrocie do kraju Sienkiewicz ogłasza szereg odczytów.
Małżeństwo z Marią z Szetkiewiczów
W 1879 roku Sienkiewicz poznaje swoją przyszłą żonę, Marię z Szetkiewiczów. Małżeństwo zawarte w 1881 roku trwa zaledwie cztery lata. Maria umiera na suchoty, pozostawiając dwójkę dzieci, Jadwigę i Henryka. W tym samym czasie powstaje najbardziej znane dzieło Sienkiewicza – Trylogia („Ogniem i mieczem”, „Potop”, „Pan Wołodyjowski”), ukazująca się odcinkami w „Słowie” i „Czasie”, w latach 1883-1888.
Dalsze podróże i sukcesy pisarskie
Sienkiewicz tworzy i podróżuje, zwiedzając takie miejsca jak, m.in.: Konstantynopol, Neapol, Rzym, Hiszpania, Afryka. Kolejne wielkie powieści – „Bez dogmatu”, „Rodzina Połanieckich”, „Krzyżacy”, „Quo vadis” – przynoszą pisarzowi ogromną popularność. W 1900 roku pisarz obchodzi wielki jubileusz swojej pracy, przyjmując niezwykły dar od narodu – dworek w Oblęgorku.
Ślub z Marią Babską i Literacka Nagroda Nobla
W 1904 roku Henryk Sienkiewicz poślubia swoją daleką krewną Marię Babską (drugie małżeństwo pisarza z Marią Romanowską, zawarte w 1893 roku, zostaje unieważnione).
Rok później (1905) autor Trylogii otrzymuje Literacką Nagrodę Nobla.
Ostatnie lata i śmierć Sienkiewicza
Po wybuchu I wojny światowej Sienkiewicz wyjeżdża do Szwajcarii. Umiera 15 listopada 1916 roku w Vevey. Prochy Sienkiewicza zostają sprowadzone do kraju w roku 1924 i złożone w warszawskiej katedrze św. Jana.
Dzieła Henryka Sienkiewicza
1873 – „Humoreski z teki Worszyłły”
1875 – „Hania”
1876 – „Stary sługa”
1877 – „Selim Mirza”
„Szkice węglem”
1880 – „Janko Muzykant”
„Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”
„Za chlebem”
1882 – „Bartek zwycięzca”
„Latarnik”
1884 – „Ogniem i mieczem”
1886 – „Potop”
1888 – „Pan Wołodyjowski”
1889 – „Sachem”
1891 – „Bez dogmatu”
1894 – „Rodzina Połanieckich”
1896 – „Quo vadis”
1900 – „Krzyżacy”
1906 – „Na polu chwały”
1910 – „Wiry”
1912 – „W pustyni i w puszczy”
Henryk Sienkiewicz - charakterystyka twórczości
Działalność pisarska Henryka Sienkiewicza była niesamowicie zróżnicowana.
Publicystyka
Olbrzymie sukcesy odnosił w publicystyce. Jego artykuły były pozytywnie odbierane przez czytelników, a szczególną popularnością cieszyły się „Listy z podróży do Ameryki” oraz późniejsze „Listy z Afryki” – pełne wspaniałych opisów przyrody oraz przesycone tęsknotą za ojczyzną.
W swoich tekstach drukowanych w czasopismach Sienkiewicz podejmował rozmaitą tematykę. Nawiązywał do najważniejszych kwestii społecznych, pisał recenzje ze spektaklów teatralnych, tworzył teksty o literaturze oraz odnosił się do współczesnej obyczajowości.
Nowelistyka
Ważną dziedziną twórczości Henryka Sienkiewicza była nowelistyka, w której poruszał głównie palące problemy społeczne. Pierwszym dziełem tego typu były „Humoreski z teki Worszyłły” opublikowane w 1872 r. Dzieło to zawierało dwa krótkie utwory: „Nikt nie jest prorokiem między swymi” oraz „Dwie drogi”. Sam autor jednak niezbyt wysoko je cenił i nie chciał zaliczać ich do swojej twórczości.
Już w 1875 r. ukazał się utwór uznawany przez badaczy twórczości Sienkiewicza za jego pierwsze dzieło o wielkiej wartości artystycznej – „Stary sługa”, nowela stylizowana na gawędę szlachecką.
Najbardziej rozpoznawalnymi nowelami autora „Potopu” do dzisiaj pozostają jednak: „Janko Muzykant” (1878), „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” (1880), „Latarnik” (1881), „Jamioł” (1882) oraz „Sachem” (1889).
Powieści
Największą sławę przyniosły Henrykowi Sienkiewiczowi jego wielkie powieści. Szczególną popularnością cieszyły się: „Ogniem i mieczem” (1884), „Potop” (1886) oraz „Pan Wołodyjowski” (1888) – „Trylogia”, w której pisarz nawiązał do wspaniałej historii Polski, dając jej w miarę realistyczny obraz, skupiając się jednak na wydarzeniach pomyślnych dla ojczyzny. Do powieści historycznych zaliczyć można także „Krzyżaków”, nad którymi pracę zakończył w 1900 r.
Wszystkie wymienione utwory można odczytywać w kontekście pragnienia „pokrzepienia serc” zniewolonych rodaków, przypomnienia im o wielkich dokonaniach Polaków na przestrzeni wieków, co miało wzmacniać poczucie jedności narodowej, umacniać patriotyzm i narodowego ducha.
Wielką sławę na całym świecie zyskało „Quo vadis” – dzieło odnoszące się do losów pierwszych chrześcijan i w realistyczny sposób ukazujące starożytny Rzym. Jego tematyka nie była tak specyficzna (narodowa) jak wielu innych dzieł autora, dlatego powieść cieszyła się olbrzymią popularnością również wśród obcokrajowców. Ceniony był także jej najważniejszy przekaz, mianowicie – wiara w szlachetne idee może pokonać, zdawałoby się, nieograniczenie potężną władzę i bezwzględną siłę.
Nieco gorzej odbierane były powieści obyczajowe Sienkiewicza, spośród których wymienić należy: „Bez dogmatu” (1891) oraz „Rodzinę Połanieckich” (1894). Sam fakt, że nie cieszyły się one przesadnym uznaniem ówczesnych krytyków w żaden sposób nie przekreśla ich wartości artystycznej. Pierwsza z nich – często uważana za dzieło psychologiczne – traktowała o ogólnych tendencjach społecznych końca XIX stulecia, o zaczątkach modernizmu i stopniowym odchodzeniu od wypracowanych norm oraz postulatów w stronę bezcelowości i schyłkowych nastrojów. Druga powieść dotyczyła z kolei losów Stanisława Połanieckiego, który po małżeństwie ze zubożałą szlachcianką zaczął zmieniać swoje życie, stopniowo stając się człowiekiem wyznającym tradycyjne zasady.
Jednym z najważniejszych dzieł Sienkiewicza było wydane pod koniec jego życia „W pustyni i w puszczy” – powieść przygodowa adresowana głównie do młodzieży. O jej wartości decydowała nie tylko doskonała, trzymająca w napięciu fabuła, lecz także bardzo trafne oddanie sytuacji ówczesnej Afryki, a także niezwykłe opisy przyrody.