 |
| Józef Ignacy Kraszewski (ok. 1880 r.) |
Polski powieściopisarz, publicysta, historyk i działacz polityczny.
Urodził się 28 lipca 1812 roku w Warszawie. Pochodził z rodziny ziemiańskiej, był najstarszym z pięciorga rodzeństwa. Wychowywał się pod okiem babki i prababki w majątku w Romanowie, później kontynuował edukację w szkołach w Białej Podlaskiej, Lublinie i Świsłoczy, gdzie zdał maturę. W 1829 roku podjął studia medyczne na Uniwersytecie Wileńskim, ale po niedługim czasie przeniósł się na wydział filologiczny.
W czasach studenckich publikował już pierwsze utwory w petersburskim „Bałamucie” i w wileńskim „Noworoczniku Litewskim” pod pseudonimem – Kleofas Fakund Pasternak. 3 grudnia 1830 roku został aresztowany za działalność spiskową i wtrącony do więzienia na dwa lata. Po odbyciu kary otrzymał nakaz osiedlenia się pod dozorem policyjnym w Wilnie, gdzie prowadził badania historyczne, które zaowocowały czterotomową historią tego miasta i kilkoma powieściami.
Po zdjęciu nadzoru policyjnego wyjechał do majątku ojca na Wołyniu, jednak kilka lat później, nie potrafiąc poradzić sobie z obowiązkami gospodarza, wraz z żoną i czwórką dzieci przeniósł się do Żytomierza, gdzie podjął pracę jako kurator szkolny. Pełnił tam również funkcje m.in. dyrektora Teatru Żytomierskiego (od 1856 roku), dyrektora Klubu Szlacheckiego i prezesa Towarzystwa Dobroczynności, zyskując jednocześnie coraz większą sławę jako pisarz.
W 1858 roku odbył podróż po Europie Zachodniej, odwiedzał też kilkakrotnie Odessę i Warszawę, do której przeniósł się w 1861 roku. Redagował tutaj „Gazetę Codzienną” Leopolda Kronenberga, na łamach której głosił postulaty reform, jakich skutki miał okazję obserwować w czasie podróży zagranicznych. Pod koniec stycznia 1863 roku z powodu swoich poglądów został zmuszony do opuszczenia Warszawy i udał się do Drezna, gdzie zajął się pomocą dla pozostających na emigracji powstańców styczniowych. Tworzył również powieści o tematyce powstańczej wydawane pod pseudonimem Bogdan Bolesławita, a od 1865 roku współpracował z tworzonym we Lwowie pismem „Hasło”. Kraszewski nie dostał jednak wizy na pobyt we Lwowie. „Hasło” stanowiło też forum raczej konserwatywnych poglądów, dlatego współpraca nie trwała długo, a samo pismo upadło po kilku miesiącach.
W 1866 roku Kraszewski został obywatelem Krakowa, a niedługo później podjął starania o objęcie Katedry Literatury Polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, przegrał jednak w wyścigu z faworytem środowisk konserwatywnych, Stanisławem Tarnowskim. W 1868 roku założył własną drukarnię w Dreźnie, która upadła trzy lata później. Niemal całkowicie poświęcił się wtedy pisarstwu.
W 1882 roku założył we Lwowie czasopismo „Macierz Polska”, a w roku następnym został aresztowany w Berlinie pod zarzutem działalności wywiadowczej na rzecz Francji. Został skazany na trzy i pół roku więzienia w twierdzy w Magdeburgu, jednak z powodu choroby płuc w 1885 roku wypuszczono go za kaucją. Wyjechał wtedy z kraju i niedługo potem – 19 marca 1887 roku – zmarł w Genewie. Jego ciało przewieziono do Krakowa i pochowano w krypcie zasłużonych na Skałce.
Kraszewski pozostawił po sobie około 600 tomów dzieł, pośród których przeważały powieści o tematyce historycznej, dotyczące zarówno czasów starożytnych, jak i początków państwowości polskiej, aż do czasów saskich. W ciągu 57 lat stworzył w sumie 232 powieści, stając się nie tylko mentorem narodowym w kwestiach politycznych, ale również moderatorem gatunku literackiego. Obok prozy tworzył również rozmaite formy poetyckie i dramatyczne, okazał się także znakomitym malarzem – jego dzieła można podziwiać m.in. w Muzeum Narodowym w Krakowie i w Warszawie.
Najważniejsze dzieła Józefa Ignacego Kraszewskiego
1839 „Poeta i świat”
1840 „Mistrz Twardowski”
1842 „Historia Sawki”
1842 „Ulana”
1847 „Ostap Bondarczuk”
1847 „Sfinks” (obraz ówczesnych stosunków artystycznych w Polsce)
1854 „Chata za wsią”
1854 „Powieść bez tytułu”
1855 „Diabeł” (obraz obyczajów za czasów Stanisława Augusta)
1856 „Dwa światy” (przeciwstawienie arystokracji i szlachty)
1859 „Caprea i Roma”
1860 „Historia kołka w płocie”
1863 „Dziecię Starego Miasta”
1864 „Szpieg”
1865 „Rzym za Nerona”
1868 „Dziadunio”
1868 „Tułacze”
1870 „Sto diabłów”
1871 „Czarna Perełka”
1873 „Hrabina Cosel”
1874 „Brühl”
1874 „Krzyżacy 1410”
1874-75 „Morituri”
1876 „Dziennik Serafiny”
1878 „Sceny i charaktery z życia powszedniego”
1879 „Syn marnotrawny”
1880 „Szalona”
„Listy do rodziny”
Cykl „Dzieje Polski" – 29 powieści z dziejów Polski w porządku chronologicznym (1876–1890). Tu m.in.: „Stara baśń”, „Królewscy synowie: powieść z czasów Władysława Hermana i Krzywoustego”, „Waligóra: powieść historyczna z czasów Leszka Białego”, „Matka królów: czasy Jagiełłowe”, „Infantka”, „Król Piast: Michał książę Wiśniowiecki”