Tom I
Jest zima 1655 roku. Szlachcianka Aleksandra Billewiczówna modli się, rozmyślając o testamencie zmarłego niedawno dziadka. Herakliusz Billewicz zapisał wnuczce cały majątek zaznaczając, że dziewczyna ma poślubić Andrzeja Kmicica lub pójść do klasztoru. Wtem w izbie pojawia się tajemniczy przyjezdny. Młody mężczyzna przedstawia się jako Kmicic. Oleńka gości przybysza sutą kolacją. Młodzi przypadają sobie do gustu. Porywczy Kmicic pyta nawet o datę ślubu, ale dziewczyna zasłania się żałobą po dziadku.
Wieczorem przybysz wyjeżdża do majątku w Lubiczu. Tam zastaje służbę i swoich wiernych kompanów, którzy zdążyli już wyprawić wielką ucztę. Towarzysze namawiają Kmicica, by przyłączył się do zabawy. Rozpoczyna się pijatyka, zakończona strzelaniem do myśliwskich trofeów i portretów przodków Billewiczów. Świadkami dzikiej zabawy gości są służący i dziewki czeladne.
Rankiem Kmicic wraz z kompanami (Kokosiński, Zend, Uhlik, Ranicki) jedzie w gościnę do Oleńki. Uroda dziewczyny onieśmiela butną szlachtę. Kmicic organizuje kulig, ale zabawa zostaje przerwana przez przybycie wachmistrza Soroki. Mężczyzna informuje Kmicica o bijatyce wywołanej przez jego żołnierzy stacjonujących w pobliskiej