 |
| Artur Grottger - Autoportret (1867) |
Artur Grottger przyszedł na świat 11 listopada 1837 r. w Ottynowicach na Podolu. Jego ojcem był Jan Józef Grottger – zarządca majątku hrabiego Hilarego Siemianowskiego – w oczach syna przede wszystkim utalentowany malarz, który odebrał staranne wykształcenie na wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych. To właśnie on jako pierwszy udzielał Arturowi lekcji rysunku i malarstwa.
W 1849 r. Artur Grottger rozpoczął systematyczną naukę malarstwa u Jana Maszkowskiego w jego lwowskiej pracowni (często pomagał mu także Juliusz Kossak). Następnym przystankiem w edukacji Grottgera był Kraków, gdzie młodzieniec mający wkrótce stać się jednym z najbardziej znaczących przedstawicieli polskiego malarstwa historycznego uczęszczał do Szkoły Sztuk Pięknych, pobierając lekcje u Wojciecha Kornelego Stattlera i Władysława Łuszczkiewicza. Później, podobnie jak ojciec, trafił na wiedeńską Akademię Sztuk Pięknych (1854-1859). Tam też Grottger rozpoczął swoją działalność artystyczną, współpracując początkowo z kilkoma znanymi wiedeńskimi periodykami: „Mussustunden” i „Illustrierte Zeitung”.
Jeszcze podczas studiów Grottger odbył podróż do Monachium, gdzie chciał zapoznać się z dziełami znaczących malarzy europejskich. Następnie trafił do Wenecji (1864), jednak ulubionym kierunkiem jego podróży pozostawały Węgry (odwiedzał je kilkukrotnie: 1856, 1860, 1862), gdyż właśnie tam mieszkał hrabia Aleksander Pappenheim – jego przyjaciel i mecenas.
Jednym z najbardziej koszmarnych dni w życiu polskiego malarza był 23 grudnia 1863 r. Był on człowiekiem kochającym swoją ojczyznę i pomimo tego, że żył zagranicą, starał się jak najbardziej wspierać powstańców w ich dążeniach do niepodległości. Owego feralnego dnia w zajmowanym przez niego mieszkaniu zatrzymano człowieka podejrzewanego o działalność spiskową prowadzoną przezeń w Krakowie. Zaborca wytoczył artyście proces, a cała sprawa nie zakończyła się dobrze. W 1865 r. cofnięto Grottgerowi stypendium, czym zmuszono go do opuszczenia Wiednia.
 |
| Artur Grottger „Pobór w nocy” z cyklu „Polonia” (1863) |
Powrót do Galicji przyniósł twórcy wielkie problemy finansowe. W celu zapewnienia sobie środków do życia odwiedzał różne dworki szlacheckie, gdzie malował za pieniądze (często były to proste, wręcz prozaiczne obrazki). W 1867 r. Grottger zaręczył się z szesnastoletnią Wandą Monne, co wywołało sprzeciw rodziny młodej kobiety. Jednak było to uczucie bardzo silne (czego dowodem jest korespondencja pary), które odcisnęło znaczne piętno na psychice artysty.
Pod koniec 1866 r. Artur Grottger udał się do Paryża, aby dokończyć swój cykl dzieł o wojnie. Tam jego stan zdrowia nagle się pogorszył. Podjął decyzję o przeniesieniu na południe. Nie przyniosło to jednak oczekiwanego efektu i Artur Grottger zmarł 13 grudnia 1867 r. w Amélie-les-Bains-Palalda. Sześć miesięcy później jego ciało zostało sprowadzone do Polski (przez narzeczoną artysty) i pochowane na Cmentarzu Łyczakowksim we Lwowie.
Twórczość Artura Grottgera
W twórczości Artura Grottgera dominowały dzieła historyczne, sceny rodzajowe oraz portrety. Już pod okiem ojca – swojego pierwszego nauczyciela – zaczął tworzyć prace ukazujące powstanie listopadowe. Podczas studiów w Wiedniu, poza rozwojem techniki, malarz docenił kompozycję w duchu akademizmu, w myśl której dzieło powinno cechować się powagą i wzniosłością. W dodatku Grottger nauczył się doskonale operować światłocieniem, co pozwalało mu budować groźny nastrój dzieł poprzez odpowiednie zestawianie odcieni szarości (jest to jedna z cech charakterystycznych jego szkiców).
 |
| Artur Grottger „Pochód na Sybir” (1867) |
Dzieła Grottgera podejmowały różnorodną tematykę. Gdy sięgał do tematyki wojennej, potrafił ukazać ją w taki sposób, by dramat rozgrywający się na płótnie bądź kartonie (na kartonach powstawały jego rysunki) uderzał w odbiorcę. Ekspresyjność przedstawianych przez niego postaci jest ogromna, a każda sportretowana twarz – wyjątkowa. Skrywa jakąś szczególną tajemnicę, przejawia niepowtarzalne emocje.
Niewątpliwie największą sławę przyniosły Grottgerowi jego dzieła związane z historią Polski. Sceny z powstania styczniowego jego autorstwa stanowią jedno z najbardziej wartościowych malarskich przedstawień tego wydarzenia.
Rysunki Grottgera powstawały głównie na żółtym kartonie, a tworzył je czarną kredką. Cechowała je, podobnie jak dzieła malarskie, duża rola gestów i emocji.
Najważniejsze dzieła Artura Grottgera
Cykle: „Warszawa I” (1861), „Warszawa II” (1862), „Polonia” (1863), „Lithuania” (1864-1866), „Wojna” (1866-1867).
Obrazy: „Utarczka ze Szwedami” (1856), „Portret dziewczynki” (1860), „Ucieczka Henryka Walezego z Polski” (1860), „Modlitwa konfederatów barskich” (1860), „Modlitwa wieczorna rolnika” (1860), „Powitanie powstańca” (1865), „Pożegnanie powstańca” (1866).