 |
| Aleksander Gierymski, Autoportret (1900) |
Biografia
Aleksander Gierymski przyszedł na świat 30 stycznia 1850r. w Warszawie. Wywodził się z rodziny inteligenckiej, a jego starszym bratem był Maksymilian Gierymski (wybitny polski malarz, jeden z prekursorów realizmu).
Młody artysta edukację rozpoczął w rodzinnym mieście, gdzie uczęszczał do Klasy Rysunkowej, w której zajęcia prowadził Rafał Hadziewicz (jeden z bardziej cenionych polskich malarzy). Następnie młodszy z braci Gierymskich udał się do Monachium, by studiować na tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. Tam uczył się pod okiem m. in. Georga Hiltenspergera i Alexandra Strähubera. Edukację ukończył ze złotym medalem otrzymanym za obraz „Kupiec wenecki”. Jeszcze w czasie studiów rozpoczął współpracę w roli ilustratora z warszawskimi pismami - „Kłosami” i „Tygodnikiem Ilustrowanym”. Odbył także wiele podróży u boku starszego brata. w czasie których odwiedził m. in. Włochy oraz alpejskie kurorty, gdzie Maksymilian poddawany był leczeniu (cierpiał on na gruźlicę).
 |
| Scena sądu z „Kupca weneckiego”(1873), szkic |
Od 1873r. (niektóre źródła podają datę 1874 lub 1875) Aleksander Gierymski przebywał głównie w Rzymie. Tamtejsza sztuka wywarła na niego wielki wpływ, co uwidaczniało się w jego późniejszej twórczości. Do Polski powrócił w 1879r. i zamieszkał w Warszawie. To właśnie na okres od 1879 do 1888 przypada czas jego najwspanialszych dokonań artystycznych (wtedy to powstał chociażby cykl jego obrazów ukazujących biedę Powiśla – dzielnicy Warszawy). Wówczas współpracował m. in. z „Wędrowcem”, w którego redakcji poznał Antoniego Sygietyńskiego oraz Stanisława Witkiewicza.
W 1884r. Gierymski wyjechał do Wiednia, a później udał się nad Morze Północne, gdzie poddał się kuracji nerwicy, która coraz mocniej zaznaczała swą obecność w jego życiu. Być może przyczyną opuszczenia Polski był także fakt, iż w ojczyźnie nie doceniano jego twórczości tak bardzo, jak w krajach zachodnich. Od tego czasu Gierymski bardzo rzadko wracał do ojczyzny, poświęcając swój czas leczeniu oraz poszukiwaniu inspiracji do kolejnych dzieł. W latach 1893 - 1895 zawitał do Krakowa, mając nadzieję na objęcie Katedry Malarstwa na Akademii Sztuk Pięknych (wtedy zaczął tworzyć dzieła podejmujące tematykę lokalną – np.. „Dziewczyna z Bronowic”, „Trumna chłopska”). Jednakże nie przydzielono mu tej niewątpliwie zaszczytnej funkcji, co spowodowało, że Gierymski ponownie udał się do Włoch, gdzie pozostał aż do śmierci.
 |
| Trumna chłopska (1894-1895) |
Olbrzymi wpływ na życie twórcy „Żydówki z cytrynami” miała rozwijająca się nerwica. Pod koniec życia była ona tak silna, iż malarz trafił do szpitala psychiatrycznego przy via Lungara w Rzymie. Tam też zmarł, co nastąpiło między 6 a 8 marca 1901r. Ciało Gierymskiego nie zostało sprowadzone do Polski – pochowano go na cmentarzu Campo Verano.
Twórczość
Dokonania artystyczne Aleksandra Gierymskiego były bardzo zróżnicowane. Artysta wiele podróżował, a liczne inspiracje do swoich dzieł czerpał właśnie z krajobrazów i widoków, jakie dane było mu zobaczyć w obcych krajach. Pierwszym dziełem polskiego malarza, które wywarło wielkie wrażenie na odbiorcach (uhonorowano je nawet złotym medalem), była namalowana w 1873r. „Scena sądu z >>Kupca weneckiego<<” (lub po prostu „Kupiec wenecki”). Największy wpływ na twórczość Gierymskiego wywarły realizm oraz impresjonizm. Pierwszy z tych nurtów oddziaływał na niego szczególnie na początku jego działalności artystycznej oraz w okresie pobytu w Polsce (np. „Żydówka z cytrynami”). Natomiast elementy impresjonizmu w jego sztuce obecne były niemal zawsze (co szczególnie uwidacznia się w eksperymentach z oświetleniem itp.), lecz szczególne znaczenie zyskał w późniejszym etapie twórczości, gdy Gierymski znajdował się poza ziemiami ojczystymi (np. „Ogród włoski”).
 |
| Piaskarze (1887 |
Twórczość Aleksandra Gierymskiego zazwyczaj podejmowała tematykę zewnętrzną, badając przy tym świat. Artysta unikał tanich wzruszeń, stawiając bardziej na autentyzm i naturalność kompozycji. W ojczyźnie często spotykał się on z krytyką, która starała się piętnować trywialność tematów podejmowanych przez malarza. Największe uznanie zyskał on w zachodniej Europie, gdzie więcej do powiedzenia mieli ludzie rozumiejący najnowsze trendy w sztuce.
Najważniejsze obrazy
„Scena sądu z >>Kupca weneckiego<<”(1873), „Gra w mora” (1874), „Pan w czerwony fraku” (1876 - 1880), „Żydówka z cytrynami” (1881), „W altanie” (1882), „Powiśle” (1883), „Paź florencki” (1884), „Święto trąbek I” (1884, druga wersja powstała sześć lat później), „Piaskarze” (1887), „Trumna chłopska” (1894 - 1895), „Ogrody w Tivioli” (1897), „Ogród włoski” (1893 - 1895), „Pinie przy Villa Borghese w Rzymie” (1900), „Jezioro o zachodzie słońca” (1900), „Autoportret” (1900).