Jacek Malczewski - biografia i obrazy

Jacek Malczewski urodził się w 1854 roku w Radomiu w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Jego rodzicami byli Julian Malczewski, generalny sekretarz Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w guberni radomskiej i Maria z domu Korwin. Z rodu Malczewskich wywodziła się też znana mistyczka Wanda Malczewska (ciotka Jacka), minister spraw wojskowych Juliusz Tarnawa-Malczewski czy poeta – Antoni Malczewski.

Jacek początkowo uczył się w domu pod okiem rodziców. Kiedy miał 13 lat, posłano go do wuja Feliksa Karczewskiego, który miał majątek w Wielgiem. Jego opiekunem i nauczycielem został wówczas Adolf Dygasiński. Po czterech latach Malczewski rozpoczął naukę w gimnazjum, w tym celu przeniósł się do Krakowa. Uczęszczał też na zajęcia do Szkoły Sztuk Pięknych jako wolny słuchacz.

Jego talent zwrócił uwagę Jana Matejki, który namówił go, by podął studia na SSP. W 1875 wyjechał na dwa lata do Paryża, by tam kontynuować naukę malarstwa w École des Beaux-Arts i w pracowni Henri Ernesta Lehmanna. Do kraju powrócił w 1877 i nadal studiował w pracowni Matejki. Kolejną podróż rozpoczął w 1880 roku, udał się do Włoch, a następnie Lwowa i na Podole. W 1884 dołączył do wyprawy archeologicznej do Azji Mniejszej zorganizowanej przez Karola Lanckorońskiego. Tak rozpoczęła się wieloletnia przyjaźń malarza z historykiem sztuki.

Jacek Malczewski

Jacek Malczewski „Hamlet polski” (1903)

 

W 1884 roku zmarł ojciec Jacka Malczewskiego – wydarzenie to odcisnęło piętno na dziełach artysty, który od tej pory często powracał do motywu śmierci. Rok później udał się w podróż do Monachium, po powrocie – w 1887 – roku pojął za żonę Marię Gralewską, córkę krakowskiego aptekarza. W 1888 roku urodziła się im córeczka Julia, a cztery lata później syn Rafał, który później poszedł w ślady ojca i również ostał malarzem.

Jacek Malczewski już za życia zdobył uznanie krytyków, był cenionym i nagradzanym artystą, a także nauczycielem. Dawał lekcje głównie kobietom, które wówczas nie miały jeszcze prawa studiowania na SSP. W 1897 roku zaangażował się w powołanie Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. Śmierć matki w 1898 r. stanowiła dla niego ciężki cios. Kryzys w życiu osobistym pogłębił konflikt z Julianem Fałatem w 1900, wtedy Malczewski zdecydował się odejść z ASP. Poświecił się organizowaniu wystaw i licznym podróżom.

Jacek Malczewski „Zatruta studnia 4” (1905)

Po dziesięciu latach, kiedy rektorem ASP został Teodor Axentowicz, Malczewski zgodził się na powrót objąć stanowisko profesora. Dwa lata później sam został wybrany rektorem uczelni. Kiedy wybuchła I wojna światowa, udał się do Wiednia i powrócił dopiero w 1916.

Po wojnie miał poczucie, że pewna epoka się skończyła, że jego dotychczasowe prace należą już do przeszłości i poszukiwał nowego stylu. W tym okresie powstał cykl „Moje Życie” będący swoistym rozrachunkiem z przeszłością. Artysta chętnie też tworzył autoportrety.

W 1921 r. odszedł z ASP, w tym samym roku odznaczono go Orderem Polonia Restituta.

W 1923 roku zamieszkał w Lutosławicach w starym dworze, gdzie zorganizował własną szkołę malarską dla zdolnych dzieci ze wsi. Pod koniec życia utracił wzrok i nie mógł tworzyć.

Zmarł w 1933 r., pochowano go w Krypcie Zasłużonych na Skałce.

Twórczość Jacka Malczewskiego

Początkowo Jacek Malczewski malował głównie sceny z życia prostych ludzi. Te obrazy, podobnie jak sceny martyrologiczne obrazujące działania powstańców, należą do nurtu realistycznego.

Malczewski dość wcześnie zwrócił się w stronę symbolizmu – wówczas często sięgał po fantastyczne postaci faunów, aniołów, centaurów. Jego prace przepełnione są smutkiem i melancholią.

Czerpał głównie z polskich tradycji romantycznych i folkloru, które chętnie wzbogacał o motywy mitologiczne. Tematyka dzieł malarza oscylowała wokół kilku zasadniczych motywów wielokrotnie ujmowanych na rożne sposoby. Jedną z obsesji artysty była śmierć, inną – męka tworzenia.

Wiele dzieł poświecił Malczewski także tematyce historyczno-patriotycznej. Inspirował go mistycyzm, mesjanizm oraz egzystencjalizm. W jego pracach znajdziemy wiele wątków erotycznych i autobiograficznych.

Najważniejsze dzieła Malczewskiego

„Portret narzeczonej” (1887)
„Słoneczniki” (1890)
„Melancholia (1892 - 1894)
„Wigilia na Syberii” (1892)
„Błędne koło” (1895 – 1897)
„Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego” (1903)
„Zatruta studnia” (1905)
„Śmierć Elenai” (1907)
„Autoportret w jakuckiej czapce” (1907)
„Pożegnanie z pracownią” (1913)
Autoportret w zbroi (1914)
Autoportret w białym stroju (1914)
„Portret mężczyzny na tle pejzażu” (1920)
„Powrót syna marnotrawnego” (1923)