„Błędne koło” to olej na płótnie o wymiarach 174 x 240 cm. Obraz powstawał w latach 1895-1897, obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu.
 |
| Jacek Malczewski „Błędne koło” (1895-1897) |
„Błędne koło” interpretuje się jako alegorię roli artysty. Obraz przedstawia grupę postaci wirujących pod sufitem pracowni malarskiej. Wewnątrz tego magicznego kręgu, na drewnianej drabinie siedzi mały zamyślony chłopiec. Jest to właśnie symbol artysty. Wokół niego krążą dziwne fantastyczne postaci, symbolizujące z kolei jego myśli i uczucia.
Lewa część obrazu jest jasna, umieszczone na niej figury mają wesołe oblicza, jakby uczestniczyły w radosnej zabawie. Symbolizują one zmysłowe upojenie. Z kolei prawa strona pogrążona jest w mroku – tu znajdują się symbole lęków artysty. Postaci są groźne, a ich twarze wykrzywia grymas.
Dzieło łączy realizm z fantastyką. Z jednej strony postacie ukazane są w sposób realistyczny, z zachowaniem proporcji i wiernym oddaniem anatomicznych szczegółów. Jednak ich taniec w abstrakcyjnej przestrzeni sprawia, że stają się surrealne.
Połączenie prawdy z fantazją, światła z ciemnością, zmysłowości z intelektualną refleksją ukazuje dylematy artysty, który pośrodku tego rodzaju splątania jest zaledwie bezradnym chłopcem ze spuszczoną głową.
Można jednak powiedzieć, iż Malczewski zdołał wspomniane przeciwności pogodzić – zmusił je bowiem do wirowania we wspólnym tańcu, połączył w jedną całość.