Rembrandt Powrót Syna Marnotrawnego - opis, interpretacja i analiza obrazu

 

Opis i analiza

Obraz „Powrót syna marnotrawnego” powstał w drugiej połowie XVII w. Rembrandt van Rijn namalował scenę z biblijnej przypowieści, kiedy to młody mężczyzna po roztrwonieniu rodzinnego majątku wraca skruszony do swojego ojca. Obraz przedstawia epizod, w którym uczestniczy kilka osób.

Centralnymi postaciami, wydobytymi z tła za pomocą techniki światłocienia, są ojciec i syn. Sylwetka starszego mężczyzny została umieszczona twarzą do odbiorcy, natomiast młodzieniec jest odwrócony tyłem. Twarz ojca wyraża bezgraniczną miłość i przebaczenie. Pochyla się on nad klęczącym mężczyzną i przytula oblicze do jego głowy. Ojciec opiera ręce na ramionach młodego człowieka. Obie dłonie wyraźnie się różnią: jedna jest ręką starszego, spracowanego człowieka, druga natomiast przypomina delikatną rękę kobiecą lub dłoń osoby, która nie zajmuje się pracą fizyczną.

Syn marnotrawny z kolei znajduje się w pozycji wyrażającej szczerą skruchę. Jest on ubrany w nędzne, potargane łachmany. Na jednej stopie ma rozpadające się obuwie, natomiast druga jest naga i poraniona. Z prawej strony znajdują się trzy inne postaci: dwóch mężczyzn, którzy mają na sobie bogate stroje i kobieta stojąca w drzwiach. Na wszystkich twarzach maluje się ogromne wzruszenie. Uwagę odbiorcy przyciąga szczególnie siedzący mężczyzna, prawdopodobnie starszy brat. Wpatruje się on w klęczącego młodzieńca ze zdumieniem i rezygnacją. Na ciemnym tle obrazu rysują się również niewyraźne sylwetki innych postaci. Dominują tu ciepłe barwy, budujące tajemniczy nastrój sceny: żółć, brąz i czerwień.

Interpretacja

Rembrandt uchwycił w swoim dziele uniwersalny sens biblijnej przypowieści. Należy zwrócić uwagę przede wszystkim na postać syna marnotrawnego. Jego odwrócona postawa stanowi wymowny znak. Odbiorca nie widzi twarzy młodzieńca, ponieważ znajduje się tuż za nim. Kierunek patrzenia syna jest zgodny z kierunkiem wzorku widza. Tym samym odbiorca nie tyle zwraca uwagę na młodego człowieka, ile obserwuje scenę niejako jego oczami. Syn marnotrawny jest zatem postacią, z którą człowiek oglądający obraz ma szansę się utożsamić.

Rembrandt wydobywa więc z przypowieści znaczenie alegoryczne. Ojciec jest Bogiem, do którego powraca skruszony grzesznik. Tym ostatnim może zaś być każdy odbiorca obrazu. Reakcja ojca na powrót syna różni się od wszystkich pozostałych osób. Mimika jego twarzy i postawa wyrażają autentyczne miłosierdzie. Mężczyzna nie okazuje litości, ani złośliwej satysfakcji. Jego postawę najlepiej unaocznia różnica obu rąk. Szeroka dłoń oznacza „męską, ciężką rękę”, a więc surowość i miłość wymagającą. Kobieca dłoń z kolei równoważy te aspekty: przywodzi na myśl atrybuty macierzyńskie: miłość bezwarunkową, akceptację i przebaczenie. Najważniejszym przymiotem ojca (jako alegorii Boga) jest zatem u Rembrandta Jego miłosierdzie. Żadna z pozostałych osób przedstawionych na obrazie nie potrafi zdobyć się na tak bezinteresowną reakcję. Niezadowolony z powrotu młodzieńca wydaje się szczególnie starszy brat, którego dręczy męka zazdrości.

Rembrandt wczuwa się zatem w subtelne niuanse psychologiczne przedstawianej sceny. Za pomocą gry światła niejako wydobywa na wierzch ukryte uczucia przedstawionych osób, poświęcając każdej osobną uwagę. Z drugiej strony w tle rysują się niewyraźne postacie, które giną w mroku. Może to sugerować, że artysta zauważa, iż świat, a zwłaszcza człowiek są niepoznawalni. Można jedynie dotknąć tajemnicy, ale nie da się jej do końca rozwikłać.

Rembrandt, Powrót syna marnotrawnego