 |
| Diego Velasquez, Autoportret (1643) |
Diego Velázquez urodził się 6 czerwca 1599 roku jako syn pochodzącego ze szlachty portugalskiej Juana Rodrigueza de Silvy, jednak niemal od początku swojej kariery artystycznej posługiwał się głównie nazwiskiem matki – Jeronimy Velázquez. Pierwszy etap jego edukacji malarskiej związany był z rodzinną Sewillą, gdzie miał szczęście doskonalić swe umiejętności pod okiem tak znakomitych malarzy, jak Francisco de Herrera i Francisco Pacheco. Dzięki ich wsparciu 18-letni Velázquez został przyjęty do cechu malarzy Sewilli, co zagwarantowało mu zlecenia na dzieła o tematyce religijnej, które zdobić miały okoliczne kościoły.
Młody Velázquez pozostawał pod silnym wpływem malarstwa naturalistycznego, ale w jego wczesnych pracach widać wyraźnie poszukiwania formalne, które miały zrealizować się w nowatorskim wykorzystaniu barw i światłocieni. Jego ulubionym tematem w tamtym czasie stały się sceny rodzajowe, bardzo często związane z jedzeniem, jak choćby w przypadku „Trzech mężczyzn przy posiłku” z 1618 roku, które wpisywały się w estetykę tzw. bodegonów – szczególnie popularnych w XVII-wiecznej Hiszpanii przedstawień rozmaitych produktów spożywczych pełniących funkcję „martwej natury”; Velázquez przełamał ich formę zestawiając owe elementy z dynamicznymi portretami utrzymanymi w stylistyce naturalistycznej.
 |
| Velazquez, Triumf Bachusa (1629) |
W 1623 roku artysta został mianowany nadwornym malarzem króla Filipa IV, wobec czego w kilka miesięcy po nominacji przeniósł się na stałe do Madrytu. Zarzucił wówczas formę bodegonów na rzecz portretów – głównie rodziny królewskiej, zwłaszcza zaś Filipa IV, które stanowiły najliczniejszą grupę wśród wczesnych dzieł Velázqueza. I tu podjął się pewnego rodzaju eksperymentu formalnego zestawiając statyczne, utrzymane w klasycznej stylistyce portretowej postaci z żywiołowo zobrazowanymi końmi – jednym z najznakomitszych dzieł tego cyklu jest „Portret Filipa IV na koniu” z 1635 roku. Na dworze Filipa IV powstało również kilka obrazów o tematyce historycznej, z których najsłynniejszym jest „Poddanie Bredy”, wykonane dla upamiętnienia zdobycia miasta przez Spinolę w 1625 roku; powstało wówczas również kilka płócien o tematyce mitologicznej (np. „Tryumf Bachusa” nawiązujący do słynnego dzieła Caravaggia). Najbardziej cenionymi obrazami z tego okresu są jednak portrety królewskiej służby – głównie karłów i błaznów, stanowiące nierzadko doskonałe studia psychologiczno-społeczne malowanych postaci.
Niedługo po przybyciu do Madrytu Velázquez poznał Petera Paula Rubensa, który zainspirował jego zainteresowanie malarstwem włoskim i pierwszą podróż do Italii, rozciągającą się na lata 1629-1631. Zaowocowała ona kilkoma pejzażami i fascynacją dorobkiem takich twórców, jak Michał Anioł, Rafael czy Tycjan. Velázquez powrócił do Włoch w 1649 roku, już jako dojrzały artysta, w celu zgromadzenia dzieł sztuki dla powstającej w Madrycie Hiszpańskiej Akademii Królewskiej, która pod koniec życia stała się dla malarza najważniejszym przedsięwzięciem. W ciągu dwóch lat spędzonych w najważniejszych ośrodkach artystycznych Północnych Włoch miał również okazję poznać wielu znakomitych plastyków, m.in. genialnego rzeźbiarza tamtego okresu – Berniniego.
 |
| Wenus z lustrem (1648/1650 |
Od czasu powrotu z tejże podróży Velázquez malował już niewiele, zajęty głównie pracą na rzecz Akademii i staraniami o tytuł szlachecki, który ostatecznie został mu przyznany pośmiertnie przez Filipa IV w uznaniu jego zasług dla narodowego dziedzictwa artystycznego. W tym okresie powstały jednak dzieła przez wielu historyków uznawane za najznakomitsze – „Panny dworskie” z 1656 roku oraz „Wenus z lustrem” z początku lat 50-tych, przy której raz jeszcze artysta podjął grę z konwencją gatunku przedstawiając kobiecy akt ujęty z tyłu, z wprowadzeniem lustra jako elementu niejako rozbijającego kompozycję, oto bowiem nie ciało, lecz twarz odbijająca się w zwierciadle staje się jej ośrodkiem.
Diego Velázquez zmarł w 1660 roku w Madrycie, gdzie pozostała największa część jego spuścizny. Dzieła jednego z najznakomitszych artystów baroku można podziwiać głównie w Muzeum Prado, National Gallery w Londynie, jak i kilku galeriach sztuki w Stanach Zjednoczonych.