Księga Tobiasza jest opowiadaniem o rodzinie izraelskiej z pokolenia Neftalego, która została uprowadzona do niewoli do Ninwy, stolicy Asyrii. Bohaterem historii jest tytułowy Tobiasz. Żoną jego była Anna, a syn nosił to samo imię, co ojciec.
Głównym motywem teologicznym Księgi Tobiasza jest Opatrzność Boża, która czuwa nad ludźmi wiernymi Jahwe. Cierpienie to tylko próba, a jeśli człowiek potrafi je przetrwać i nie odwrócić się od Boga, czeka go nagroda.
Tobiasz (starszy) był głową rodziny, człowiekiem zawsze wiernym Bogu. Był mężczyzną prawym, dawał jałmużnę swoim rodakom. Kiedy jego rodzina odstąpiła od Boga, on podróżował sam do Jerozolimy na święta, a na wygnaniu nie jadł pogańskich potraw. Gdy widział porzucone zwłoki Izraelitów, grzebał je potajemnie. Król asyryjski wydał za to na Tobiasza wyrok śmierci, ale jemu udało się uciec i kiedy zmienił się władca, Tobiasz mógł wrócić do Ninwy. Jednak podczas jego nieobecności cały majątek został zgrabiony, a po powrocie, w Święto Tygodni, Tobiasz utracił wzrok. Był niewidomy przez cztery lata. Żona Tobiasza, na której barkach spoczęło utrzymanie rodziny, odnosiła się do niego z niechęcią:
Gdzie są teraz twoje ofiary, gdzie są twoje dobre uczynki? Teraz jest już wszystko o tobie wiadome. (Tb 2, 14)
W takiej sytuacji Tobiasz zaczął modlić się o śmierć do Boga. Podobną modlitwę zanosiła do Pana Sara, której siedmiu mężów zmarło wskutek działania demona Asmodeusza. Z tego powodu wypowiadano się o niej obelżywie. Jahwe wysłuchał oboje i posłał anioła Rafała, aby ten uleczył Tobiasza oraz pomógł Sarze znaleźć męża i odpędzić demona.
Chory Tobiasz wysłał swojego syna do Rages, aby ten podjął zdeponowane 20 lat wcześniej przez ojca pieniądze. W drodze towarzyszył mu anioł Rafał, który przyjął ludzką postać krewnego Tobiasza – Azariasza. W czasie podróży młody Tobiasz złowił rybę w rzece Tygrys, a następnie postąpił zgodnie ze wskazówkami anioła:
Wtedy powiedział mu znowu anioł: Rozpłataj tę rybę i wyjmij z niej żółć, serce i wątrobę, i zostaw je przy sobie, a wnętrzności odrzuć! Żółć bowiem, serce i wątroba jej są pożytecznym lekarstwem. (Tb 6,4)
Kiedy dotarł do cel, do domu Raguela, okazało się, że jako najbliższy krewny ma prawo poślubić Sarę, co też uczynił. Udało mu się pokonać demona, dzięki spalonemu sercu i wątrobie ryby, i w ten sposób nie podzielił losu poprzednich mężów kobiety. Gdy powrócił do swojego ojca, dał mu z kolei żółć i Tobiasz starszy odzyskał wzrok. Wtedy Rafał ujawnił im, że jest aniołem i odszedł, spełniając swoją misję.
Księga Tobiasza pod względem literackim przypomina nowelę. Została napisana w języku hebrajskim bądź aramejskim, ale obecnie znana jest jedynie wersja grecka. Z tego względu należy do zbioru ksiąg deuterokanonicznych i nie znajduje się w Biblii Hebrajskiej. Powstała ok. III/ II w. przed Chr.