Proto-Izajasz
Księga Izajasza rozpoczyna się opisem niewierności i głupoty narodu wybranego:
Niebiosa, słuchajcie, ziemio, nadstaw uszu, bo Pan przemawia: Wykarmiłem i wychowałem synów, lecz oni wystąpili przeciw Mnie. Wół rozpoznaje swego pana i osioł żłób swego właściciela, Izrael na niczym się nie zna, lud mój niczego nie rozumie. (Iz 1,2-3)
Izajasz podkreśla nieprawość Żydów i rytualizm za którym nie idzie odpowiednia postawa moralna. Istnieje również problem bałwochwalstwa. Izajasz wskazuje jednak, że jest jeszcze nadzieja dla narodu wybranego i Pan wzywa do pokuty:
Obmyjcie się, czyści bądźcie! Usuńcie zło uczynków waszych sprzed moich oczu! Przestańcie czynić zło! (Iz 1,16)
W pierwszych rozdziałach Izajasz mocno krytykuje Jerozolimę i nieład panujący w mieście. Dalej następuje porównanie całego Królestwa Izraela oraz Królestwa Judy do winnicy, która wydała zły owoc:
I spodziewał się, że wyda winogrona, lecz ona cierpkie wydała jagody. (Iz 5,2)
Rozdział 6 zawiera opis powołania Izajasza, który ujrzał liturgię sprawowaną w niebie. To tam pojawia się zawołanie:
Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów. Cała ziemia pełna jest Jego chwały. (Iz 6,3)
Jest to tzw. tryshagion, obecny w liturgii chrześcijańskiej do dziś.
Rozdziały od 6 do 12 zostały nazwane Księgą Emmanuela. Znajdują się tam prorocze mowy Izajasza, które dotyczą i zapowiadają mesjańskiego Chłopca o imieniu Emmanuel („Bóg z nami”).
Dlatego Pan sam da wam znak: Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel. (Iz 7,14)
Według interpretacji Kościoła wyraz Panna (hebr. almah) podkreśla zarówno młodość osoby, jak i jej dziewictwo. Określenie „Dziewica” wystąpiło bowiem w Septuagincie. Powyższy fragment bywa rozumiany jako zapowiedź Ezechiasza (czyli syna ówczesnego króla Achaza), ale bardziej popularna interpretacja odnosi go do Jezusa Chrystusa. Na to proroctwo powołuje się zresztą w swojej Ewangelii św. Mateusz.
Albowiem Dziecię nam się narodziło, Syn został nam dany, na Jego barkach spoczęła władza. Nazwano Go imieniem: Przedziwny Doradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju. (Iz 9,5)
Powyższe tytuły, które odnoszą się w Księdze do Emmanuela, są stosowane przez tradycję chrześcijańską w liturgii Bożego Narodzenia.
Proroctwo określa również, że Emmanuel będzie pochodził z rodu Dawida, będzie napełniony darami Ducha Świętego i zaprowadzi wśród ludu sprawiedliwość i powszechny pokój (rozdział 11). W wersecie 11,2 wymienione zostało siedem darów Ducha Świętego.
Rozdziały od 13 do zawierają mowy wieszcze przeciwko narodom pogańskim. Wśród nich należy zwrócić uwagę na zapowiedź nawrócenia się Egiptu i Syrii – u Izajasza pojawia się idea powszechnej religii narodów:
Pan Zastępów pobłogosławi mu, mówiąc: Błogosławiony niech będzie Egipt, mój lud, i Asyria, dzieło moich rąk, i Izrael, moje dziedzictwo. (Iz 19,25)
Po wyrokach na pojedyncze narody Izajasz zajmuje się opisem powszechnego sądu ostatecznego nad całym światem. Rozdziały 24-27 są nazywane Apokalipsą Izajasza, jest to proroctwo eschatologiczne.
Kolejna część (od 28-35) zawiera mowy przeciw Samarii, Jerozolimie i narodom pogańskim (Egiptowi i Asyrii). Opiera się na proroctwach i przestrogach. Zawiera także przypowieść o siewcy (Iz 28,23-29), która później zostanie przywołana przez Jezusa (m.in. Mt 13,1-9)
Ostatnią część Proto-Izajasza stanowi tzw. dodatek historyczny. Rozdziały Iz 36-39 są powtórzeniem treści z 2 Księgi Królewskiej (18-20). Izajasz opowiada o wyprawie króla asyryjskiego Sennacheryba na Królestwo Judy w 701 r. i o panowaniu króla Ezechiasza.
Deutero-Izajasz
Księga ta dotyczy czasów niewoli babilońskiej, czyli