Obie Księgi Samuela opowiadają o zjednoczeniu plemion w jeden naród i powstaniu izraelskiej monarchii. W tym czasie stolicą zostaje Jerozolima i zostaje tam sprowadzona Arka Przymierza. Samo powstanie 1. Księgi Samuela datuje się na XI/ X w. p.n.e.
Pierwszy rozdział jest opisem modlitw Anny, kobiety bezpłodnej, która prosi Boga o potomka. Anna rodzi syna i poświęca go na służbę Panu. Powierza go kapłanom z Szilo. Samo imię „Samuel” znaczy „potomek El”, a El to jedno z imion Boga. Samuel był ostatnim sędzią Izraela.
Pierwsza Księga Samuela opowiada również dzieje Arki. Arkę z Jerozolimy pojmali Filistynowie. Bóg ukarał ich za to guzami. Poza tym statuetka Dagona (filistyńskiego bożka), upadła i rozbiła się przed Arką. W tej sytuacji kapłani i wróżbici zdecydowali się odesłać Arkę Izraelitom:
Mieszkańcy Aszdodu widząc, co się dzieje, oświadczyli: Nie może zostać Arka Boga izraelskiego wśród nas, gdyż twardą się okazała ręka Jego nad nami i nad bogiem naszym Dagonem. (1Sm 5,7)
Starszyzna Izraela błaga starego już Samuela o wyznaczenie króla dla narodu wybranego. Bóg zezwala na ustalenie monarchy. Równocześnie Samuel przestrzega starszyznę przed konsekwencjami wyznaczenia króla:
Oto