Księgę Daniela zalicza się tradycyjnie do ksiąg prorockich, jednak w Biblii Hebrajskiej została włączona do trzeciego zbioru, czyli Pism. W chrześcijaństwie wchodzi do kanonu Starego Testamentu.
Autorzy księgi (niejednolita budowa i styl wskazują, że Księga została napisana przez kilka osób) pozostają nieznani. Problem stanowi także datacja. Księga została zredagowana w II w. przed Chr., ale niektórzy egzegeci datują początek jej powstawania na VI w. przed Chr.
Rozdziały 1-6 to zbiór opowiadań biograficznych o Danielu i jego towarzyszach, którzy zostali wzięci do niewoli przez króla babilońskiego Nabuchodonozora i pracowali na jego dworze. Pomimo niesprzyjających okoliczności zachowywali jednak Prawo:
Daniel powziął postanowienie, by się nie kalać potrawami królewskimi ani winem, które [król] pijał. Poprosił więc nadzorcę służby dworskiej, by nie musiał się kalać. Bóg zaś obdarzył Daniela przychylnością i miłosierdziem nadzorcy służby dworskiej. (Dn 1,8-9)
Daniel cieszył się wyjątkową sławą ze względu na swoją zdolność poznawania i interpretowania snów, którą otrzymał od Boga. Ten dar uratował jego życie, gdy przetłumaczył Nabuchodonozorowi sen o posągu (rozdział 2).
Królowi przyśniła się bowiem wielka statua, której głowa była ze złota, piersi i ramiona ze srebra, brzuch i biodra z brązu, nogi z żelaza, a stopy częściowo z żelaza, a częściowo z gliny. Od posągu jednak odłączył się kamień, mimo że nie tknęła go żadna ręka ludzka, i połamał stopy figury. Wtedy zawalił się cały posąg. Z kolei kamień rozrósł się do niewyobrażalnych rozmiarów i napełnił całą ziemię.
Owe metale wymienione we śnie miały symbolizować królestwa i potęgi: złoto - Babilon, srebro - Persję, brąz - Grecję, żelazo - Rzym, a żelazo i glina - późniejsze imperium rzymskie podzielone na wschód i zachód. Każde jednak z tych królestw, następujących po sobie, ulegnie zniszczeniu. Dopiero Królestwo Boże, symbolizowane przez kamień, nigdy nie zostanie pokonane:
Jego władza nie przejdzie na żaden inny naród. Zetrze i zniweczy ono wszystkie te królestwa, samo zaś będzie trwało na zawsze. (Dn 2,44)
Po tej przepowiedni Nabuchodonozor wywyższył Daniela, obdarował bogactwami i uczynił go zarządcą nad prowincją babilońską. Daniel zinterpretował także sen króla o drzewie, który zapowiadał wypędzenie władcy i jego upadek, a także nawrócenie. Proroctwo spełniło się i rok spędził Nabuchodonozor w odosobnieniu, które skończyło się konwersją:
Ja, Nabuchodonozor, wychwalam teraz, wywyższam i wysławiam Króla Nieba. Bo wszystkie Jego dzieła są prawdą, a drogi Jego sprawiedliwością, tych zaś, co postępują pysznie, może On poniżyć. (Dn 4,34)
Rozdział 3 zawiera opowiadanie o niezłomności trzech towarzyszy Daniela, którzy odmówili złożenia pokłonu przed złotym posągiem wzniesionym przez Nabuchodonozora. Gest taki byłby bowiem gestem bałwochwalstwa. Za karę zostali wrzuceni do pieca:
Trzej zaś mężowie, Szadrak, Meszak i Abed-Nego, wpadli związani do środka rozpalonego pieca. I chodzili wśród płomieni wysławiając Boga i błogosławiąc Pana. (Dn 3,23)
Król Nabuchodonozor zobaczył ich, przechadzających się pośród ognia. Razem z nimi był także czwarty mężczyzna (utożsamiony z aniołem Bożym). Wówczas król podjął decyzję o ułaskawieniu mężczyzn i obsypał ich zaszczytami. Co więcej, wydał rozkaz:
by bez względu na przynależność narodową, rodową czy język, każdy, kto by wypowiedział bluźnierstwo przeciw Bogu Szadraka, Meszaka i Abed-Nega, został rozerwany w kawałki, a dom jego żeby stał się rumowiskiem. Bo nie ma innego Boga, który by mógł zapewnić ratunek, jak Ten. (Dn 3,96)
Podobne, cudowne ocalenie znajduje się w historii Daniela, który został wrzucony do jaskini lwów, bo modlił się do swojego Boga, podczas gdy król Dariusz podpisał dekret zabraniający zanoszenia próśb do kogokolwiek innego niż on sam.
Jednakże Danielowi nic się nie stało, nie został zraniony, a lwy w jego obecności pozostały spokojne. Gdy Dariusz się o tym dowiedział, to podobnie jak Nabuchodonozor, wyznał wiarę w Boga Daniela.
Rozdziały 7-12 to z kolei część prorocka Księgi Daniela, zawierająca dokładny opis wizji i wyroczni. Cechuje się stylem apokaliptycznym i bogactwem symboli. Na uwagę zasługuje wizja Syna Człowieczego:
Patrzałem w nocnych widzeniach: a oto na obłokach nieba przybywa jakby Syn Człowieczy. Podchodzi do Przedwiecznego i wprowadzają Go przed Niego. Powierzono Mu panowanie, chwałę i władzę królewską, a służyły Mu wszystkie narody, ludy i języki. Panowanie Jego jest wiecznym panowaniem, które nie przeminie, a Jego królestwo nie ulegnie zagładzie. (Dn 7, 13-14)
Księga Daniela jako pierwsza wprowadza tę tajemniczą postać, którą można utożsamiać z Mesjaszem-Królem. Jest to o tyle istotny fragment, że tytuł Syn Człowieczy będzie jednym z samookreśleń Chrystusa.
Księga mówi także o zmartwychwstaniu ciał w czasach ostatecznych (Dn 12,1-4).