Księga Przysłów (zwana również Księgą Przypowieści) to zbiór krótkich sentencji, których celem jest skłonienie człowieka do przemyśleń. Należy do zbioru biblijnej literatury mądrościowej. Przysłowia wskazują w jaki sposób poszukiwać mądrości i jak ją zachować, jak unikać złego towarzystwa, lenistwa i czynów niemoralnych oraz jak zachowywać się wobec bliźniego. Są to rady, które dotyczą życia ziemskiego, nie są to metafizyczne przemyślenia, które mogłyby zostać niezrozumiane przez zwykłych ludzi. Zasady mądrości obejmują bowiem każdego człowieka, zarówno wierzącego, jak i niewierzącego. Nauki przyjmują jednakże formę poetycką.
Księga Przysłów to kompilacja; nie ma jednego autora, a jej fragmenty powstały w różnych epokach. Została zebrana w całość w V w. przed Chr. przez nieznanego autora, który najprawdopodobniej jest twórcą wstępu (rozdziały od 1-9).
Pochwała mądrości
Szczęśliwy, kto mądrość osiągnął, mąż, który nabył rozwagi: bo lepiej ją posiąść niż srebro, ją raczej nabyć niż złoto, zdobycie jej lepsze od pereł, nie równe jej żadne klejnoty. (Prz 3, 13-15)
Dzięki mądrości człowiek może zrozumieć bojaźń Bożą, pojąć sprawiedliwość, uniknąć zła i zdobyć błogosławieństwo (rozdział 2).
Nabywanie mądrości
Podstawą mądrości: zdobywaj mądrość, za wszystko, co masz, mądrości nabywaj! Ceń ją, a czcią cię otoczy, okryje cię sławą, gdy ją posiądziesz; włoży ci wieniec wdzięczny na głowę, obdarzy zaszczytną koroną. (Prz 4,7-9)
Zdobywanie mądrości wymaga ofiary, poświęceń.
Przestroga przed złą drogą
Nie wstępuj na ścieżkę grzeszników, nie wchodź na drogę złych ludzi; unikaj jej, na nią nie wkraczaj, omiń ją, odwróć się od niej! (Prz 4, 14-15)
Człowiek mądry to człowiek, który nie grzeszy. W rozdziale 5 znajduje się krytyka cudzołóstwa, pochwała wierności małżeńskiej. Nie należy także za nikogo poręczać, lenić się oraz knuć spisków. Z kolei rozdział 7 jest przestrogą dla mężczyzn i traktuje przeciwko uwodzicielce.
Mądrość jest darem Bożym
Bo Pan udziela mądrości, z ust Jego – wiedza, roztropność: dla prawych On chowa swą pomoc, On - tarczą żyjącym uczciwie. (Prz 2, 6-7)
Natura mądrości
Pan mnie stworzył, swe arcydzieło, jako początek swej mocy, od dawna, od wieków jestem stworzona, od początku, nim ziemia powstała. (Prz 8, 22-23)
W tym fragmencie występuje idea uosobionej Mądrości, która jest przymiotem boskim. Mądrość jest stworzona, ale jej stworzenie poprzedza powstanie świata.
Dwa zbiory Salomona: Prz 10,1-22,16 oraz Prz 25,1-29,27. Wybrane cytaty:
Kto żyje uczciwie, żyje bezpiecznie, zdradzi się ten, kto szuka dróg krętych. (Prz 10,9)
Niech mądrość wychodzi z ust prawych, język przewrotny będzie wyrwany. Wargi prawe lubią, co [Bogu] miłe, a usta niewiernych - przewrotność. (Prz 10,31-32)
W dzień gniewu bogactwo jest bez pożytku, sprawiedliwość wyrywa ze śmierci. (Prz 11,4)
Człowiek uczynny dozna nasycenia, obfitować będzie, kto [bliźnich] napoi. (Prz 11,25)
Lepiej być prostym, ale mieć pracę, niż pysznić się nie mając chleba. (Prz 12,9)
Swój spór z bliźnim załatw polubownie, lecz cudzych tajemnic nie zdradzaj, by słuchający ciebie nie zganił i nie przylgnęła do ciebie niesława. (Prz 25,9-10)
Dwa zbiory Nauk Mędrców: Prz 22,17-24,22 oraz Prz 24,23-34. Składają się z różnych przestróg. Wybrane cytaty:
Nie wiąż się z człowiekiem gniewliwym, nie obcuj z człowiekiem porywczym, byś do dróg jego nie przywykł i nie zgotował pułapki na swe życie. (Prz 22, 24-25)
O bogactwo się nie ubiegaj i odstąp od twojej chytrości! (Prz 23,4)
Nie bądź z tych, co winu hołdują lub mięsem się lubią obżerać; bo pijak i żarłok jest w nędzy, ospałość chodzi w łachmanach. (Prz 23,20-21)
Nauki Agura: Prz 30,1-14.
Zbiór bezimienny: Prz 30,15-33.
Nauki Lemuela: Prz 31,1-9. – zalecane są czystość, umiarkowanie i sprawiedliwość
Poemat o dzielnej niewieście: Prz 31,10-31 – przedstawia ideał kobiety izraelskiej.