Geneza i gatunek
Adam Mickiewicz napisał Księgi w Paryżu w roku 1832. Jego głównym celem było dotarcie do środowiska emigracyjnego, jakże licznego po upadku powstania listopadowego. Zamiarem Mickiewicza było podtrzymanie w skrzywdzonym narodzie ducha nadziei, wiary i jedności, tak kluczowego w czasie ideowych i politycznych konfliktów.
Jest to obszerna broszura o charakterze politycznym, choć w dużej części utwór przypomina księgi ewangeliczne, co prawdopodobnie jest zamierzonym zabiegiem stylizacyjnym Adama Mickiewicza.
Główne przesłanie
Mickiewicz zwracał się szczególnie do emigrantów, z apelem o utrzymanie zgody i gotowości do działania na rzecz tożsamości polskiej. Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego stanowią podstawę romantycznej filozofii mesjanistycznej. Autor twierdzi, że naród polski nosi na sobie misję odkupiciela całego świata. Losy polski Mickiewicz porównuje do losów Jezusa Chrystusa, jego męki i zmartwychwstania.
Recepcja
Część środowiska emigracyjnego zarzucała Mickiewiczowi tworzenie wyidealizowanej wizji narodu na tle religijnym. Krytyczne słowa wysunął także Watykan. Choć dzieło zdobyło ogromną popularność, to w Polsce był drukowane nielegalnie. Większym entuzjazmem w stosunku do Mickiewicza wykazali się cudzoziemcy. Dzieło ukazało się po francusku w 1833 roku. Polaków drażniła nachalna religijność, a papieża Grzegorza XVI – nadmierne wykorzystanie symboliki chrześcijańskiej. Niektóre hasła rewolucyjne nie mogły zostać zaakceptowane przez środowiska prawicowe, a lewica zarzucała poecie idealizowanie obrazu przeszłości.
Tytuł
Nawiązywał bezpośrednio do polskich uczuć patriotycznych oraz do mądrości proroków i uczonych, przewidujących przyszłość państwa. Adresatami dzieła mieli być przeciętni, prości obywatele. Pierwszy tytuł utworu brzmiał Katechizm pielgrzymstwa polskiego, jednak autor zrezygnował z niego obawiając się zarzutów o dodatkowe podkreślenie religijnego charakteru dzieła. Tak czy siak, kształt Ksiąg i tak przypomina modlitewnik.
Kompozycja
Utwór składa się z dwóch części. Księgi narodu polskiego od początku świata aż do umęczenia narodu polskiego interpretują zagadnienie wolności i stanowią próbę jej opisu. Druga część stanowi utwór dydaktyczny, o charakterze przypowieści. Mickiewicz próbuje tu nakreślić swoim rodakom ścieżkę, która powinni wybrać by odbudować swoją narodową tożsamość.
 |
| Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego /www.wikipedia.org.pl |