Romantyzm stworzył charakterystyczny wzorzec osobowy bohatera literackiego. W dziełach lorda Byrona, Mickiewicza czy Słowackiego mamy do czynienia z określonym typem postaci. Co ciekawe, jak zaznacza Konrad Górski, bohater romantyczny najczęściej jest ściśle powiązany z osobą autora w trojaki sposób. Postać taka zostaje wyposażona w elementy autobiografii twórcy, może przeżywać podobne dylematy życiowe lub reprezentować stosunek poety do świata. Bohatera romantycznego definiuje jednak przede wszystkim kilka podstawowych wyróżników.
Młodość
Działaniu bohatera romantycznego przyświecają młodzieńcze ideały. Górski stwierdza:
Idealizacja młodości jest złotą żyłą, która biegnie wzdłuż całego podgłębia romantycznych wyżyn i szczytów. Mickiewicz przyznał młodości pęd do bohaterstwa i zdolność do miłości, która „ogniem zionie”, a Słowacki poszedł może jeszcze dalej.
Większość bohaterów romantycznych to rzeczywiście niedojrzali młodzieńcy: np. Werter, Gustaw, Kordian czy Tadeusz. Nawet jeśli są już w poważnym wieku, zachowują młodzieńczy stosunek do świata, wyrażający się w wierze w przemianę rzeczywistości. Przykładem może być Konrad Wallenrod, który całe życie poświęca dla jednej sprawy.
Nieszczęśliwa miłość
Istotnym rysem bohatera romantycznego jest również uwikłanie w nieszczęśliwe uczucie do kobiety. Kochankowie pomimo szczególnego powinowactwa dusz czasami nie mogą być ze sobą z przyczyn społecznych. Bywa również, że tak jak w wypadku Gustawa czy Kordiana, kobieta będąca obiektem miłości zdradza i porzuca ukochanego. Często również miłość musi zostać poświęcona na ołtarzu ojczyzny. Z taką sytuacją mamy do czynienia w „Konradzie Wallenrodzie”, gdzie główny bohater porzuca piękną Aldonę, aby dokonać zemsty na wrogu swojego kraju.
Poświęcenie osobistego szczęścia dla dobra narodu
Szczególnie ważną cechę bohatera romantycznego stanowi gotowość do poświęcenia za wielką sprawę, najczęściej za własny naród. Właściwość tę najlepiej oddają słowa Konrada z III części „Dziadów”:
Nazywam się milion, bo za miliony kocham i cierpię katusze.
W imię wyższego dobra bohater romantyczny jest gotowy oddać miłość ukochanej kobiety, wolność, a nawet życie. Z powodu tego faktu postać ta ma wymiar tragiczny.
Bunt
Bohater romantyczny jest typem osobowości nieprzeciętnej i jednocześnie niepokornej. Jego działanie bywa naznaczone buntem wobec społecznych konwencji, niesprawiedliwości, ale również przeciw Bogu. Przykładów bluźnierczego zachowania dostarcza Konrad z III cz. „Dziadów” lub Kordian. Bunt ów graniczy z pychą i egotyzmem. Znamienny jest również fakt, że bohater nie dorasta do swoich własnych czynów, np. Kordian w scenie przed komnatą cara zostaje pokonany przez Strach i Imaginację.
Outsider-indywidualista
Bohater romantyczny nigdy nie jest częścią tłumu, ale się z niego wyróżnia i chce mu przewodzić. Ma specyficzną konstrukcję osobowościową. Najczęściej jest zamkniętym w sobie samotnikiem, który nie odnajduje się ani w roli rodzinnej, a ni społecznej, jak hrabia Henryk z „Nie-Boskiej komedii”.
Bohaterki kobiece
Nie należy również zapominać, że romantyzm wprowadził do literatury galerię romantycznych heroin. Można tu wymienić Grażynę Mickiewicza (odważną kobietę-wojowniczkę), Aldonę zamkniętą w wieży („Konrad Wallenrod”) czy Zosię i Telimenę („Pan Tadeusz”). Wcieleniem romantycznych wyobrażeń o kobiecie jest na pewno Maria Malczewskiego jako uosobienie piękna, wrażliwości i uduchowienia. Największe zainteresowanie kobiecością jest jednak widoczne u Słowackiego, który niejednokrotnie czyni z bohaterek główne postaci swoich utworów. Ważną rolę odgrywają np. Aniela w „Beniowskim”, Idalia i Diana w „Fantazym” i oczywiście Balladyna. W tym ostatnim przypadku mamy do czynienia z głębokim studium psychiki kobiety skrajnie wyrachowanej, a jednocześnie niezmiernie fascynującej.