Geneza
Faustyzm to zjawisko literackie, które zostało zapoczątkowane przez Johanna W. Goethego w romantycznym dramacie pt. „Faust”. Należy jednak pamiętać, że tytułowy bohater był znany w literaturze już od czasów średniowiecza. Doktor Johannes Faust to bowiem bohater autentyczny, który zajmował się alchemią. Po raz pierwszy postać człowieka opętanego przez diabła pojawiła się w dramacie Christophera Marlowe’a. W każdej epoce opisywano tę historię inaczej, w zależności od dominującego w danym okresie światopoglądu.
Cechy
Faustyzm polega na naśladowaniu przez pisarzy ideowych cech dramatu Johanna W. Goethego, a także sięganiu po typ postaci literackiej analogicznej do Fausta. Jest to swoista postawa bohatera, która charakteryzuje się nienasyceniem poznawczym i nieustannym dążeniem do realizacji nowych wyzwań. Bohater faustyczny jest typem wiecznie poszukującym prawdy o świecie, ludziach, dobru i złu, a więc pragnącym rozwiązać zagadkę bytu. W imię odkrycia owej tajemnicy postać taka nie cofa się nawet przed zawarciem paktu z diabłem. Tym, co zagraża bohaterowi jest ustanie w poszukiwaniach i pragnienie zatrzymania chwili obecnej. Taka sytuacja oznacza bowiem zwycięstwo szatana. Ponieważ jednak zgłębienie tajemnicy bytu jest niemożliwe, bohater nigdy nie spocznie w swoich dążeniach. Faustyzm jest zatem filozofią czynu, wpisuje się w romantyczny światopogląd, wedle którego bierność wartościuje się zdecydowanie negatywnie. Jest to więc również swoista koncepcja dobra i zła, pokazująca, że obie te zasady współistnieją ze sobą, a zło bywa doświadczeniem paradoksalnie prowadzącym do dobra.
Faustyzm w literaturze
Dramat Goethego oddziałał silnie na literaturę polską. Do motywów faustycznych (typu dramaturgii oraz elementów demoniczno-satanicznych) nawiązywał np. Adam Mickiewicz w III części „Dziadów”, a także Juliusz Słowacki w „Kordianie” i w „Balladynie”.