John Dalton – biografia i dokonania

Biografia

John Dalton urodził się w 1766 roku w Cumberland w Wielkiej Brytanii. Nie uczęszczał do żadnej szkoły – nauczał go ojciec (z zawodu tkacz), a ponadto Dalton uczył się pracując u miejscowego naukowca, Elihu. Przyszły fizyk był niesłychanie zdolnym samoukiem, dlatego już jako nastolatek zaczął pełnić funkcję nauczyciela w wiejskiej szkółce.

Przez całe życie utrzymywał się z działalności pedagogicznej - wykładał matematykę i chemię. Doszedł do stanowiska profesora Uniwersytetu w Oxfordzie. Był również sekretarzem Towarzystwa Filozoficznego i Literackiego w Manchesterze.

Cierpiał na daltonizm - wadę wzroku nazwaną tak od jego nazwiska, którą opisał jako pierwszy. Ponadto ostatnią wolą Daltona było wykorzystanie jego gałek ocznych do dalszych badań nad tym schorzeniem. Nigdy się nie ożenił. Zmarł w 1844 roku w Manchesterze.

Dokonania

Naukowe zainteresowania Daltona były niezwykle rozległe. Przez większość życia prowadził dziennik z zapiskami dotyczącymi pogody, dzięki któremu wniósł znaczny wkład w dziedzinę meteorologii. Zajmował się zjawiskiem zorzy polarnej (rozpatrywał je w związku z elektromagnetyzmem) i wiatrami pasatowymi. Ponadto precyzyjnie opisał mechanizm powstawania deszczu.

Dalton jako pierwszy zainteresował się również wadą wzroku, nazwaną od jego nazwiska daltonizmem. Prekursorską pracę na ten temat przedstawił w 1794 roku.

W dziedzinie fizyki najdonioślejszym dokonaniem naukowca było natomiast wysunięcie atomistycznej teorii budowy materii. Do czasów Daltona atomizm uważano za koncepcję ściśle filozoficzną, którą zapoczątkował Demokryt. Tymczasem fizyk zastosował tę teorię do wyjaśnienia natury gazów. Badając je doszedł do wniosku, że muszą się one składać z mini-cząstek – atomów, które w obrębie danego pierwiastka charakteryzują się tą samą masą. Atomy różnych pierwiastków, według fizyka, różnią się zaś między sobą. Dalton sądził, że atomy są niepodzielne, czyli stanowią najmniejszy składnik materii. Mimo że dalsze badania wykazały skomplikowaną budowę atomu, teoria naukowca miała znaczenie rewolucyjne.

Dalton badając gazy, jednocześnie sformułował prawo stosunków wielokrotnych. Odkrycie to było częścią opracowanego przez Daltona prawa ciśnień cząstkowych i objętości cząstkowych gazów. Uczony ma więc wielkie zasługi nie tylko w dziedzinie fizyki, ale również chemii, meteorologii oraz w okulistyce.

John Dalton