Teleskop astronomiczny jest przyrządem, który służy do obserwacji obiektów nocnego nieba. Teleskopy ze względu na elementy składowe układu optycznego można zasadniczo podzielić na trzy grupy. Są to:
1. Teleskopy soczewkowe (refraktory). Są to po prostu lunety przystosowane do obserwacji obiektów astronomicznych.
2. Teleskopy zwierciadlane (reflektory).
3. Teleskopy mieszane (soczewkowo-zwierciadlane), które łączą ze sobą cechy dwóch wspomnianych wcześniej rodzajów teleskopów.
Najprostszym i najbardziej popularnym teleskopem zwierciadlanym jest teleskop systemu Newtona. Zbudowany jest on z dwóch rodzajów zwierciadeł: wklęsłego, które pełni rolę obiektywu oraz płaskiego, którego zadaniem jest kierowanie promieni świetlnych na okular. Okularem w teleskopie zwierciadlanym (podobnie jak w lunecie) jest soczewka skupiająca lub układ soczewek, których zadaniem jest powiększenie obrazu uzyskanego w obiektywie (lupa).
Rys. Monika Pilch
Na rysunku przedstawiono zasadę działania teleskopu systemu Newtona. Promienie świetlne wpadające do tubusu zostają odbite od zwierciadła wklęsłego w taki sposób, że trafiają na tzw. zwierciadło wtórne, które jest zwierciadłem płaskim ustawionym pod kątem 45° względem obiektywu. Zadaniem zwierciadła wtórnego jest skierowanie światła na okular, który dodatkowo powiększa obraz uzyskany przy pomocy zwierciadła wklęsłego.
Powiększenie teleskopu zwierciadlanego, podobnie jak powiększenie lunety można wyrazić w dobrym przybliżeniu następująco:
\(p= \frac{f _{ob} }{f _{ok} } \)
gdzie: fob – ogniskowa obiektywu, fok – ogniskowa okularu.
Powiększenie uzyskiwane przez teleskop nie jest cechą, która decyduje o jakości danego instrumentu. Przy obserwacjach prowadzonych z Ziemi maksymalne powiększenia jakich można używać są rzędu 200 razy, gdyż ruchy atmosfery znacznie ograniczają zdolność rozdzielczą przyrządów. Bardzo ważnym parametrem teleskopu jest jego zdolność do zbierania światła, o której decyduje średnica obiektywu teleskopu. Im większy jest obiektyw, tym ciemniejsze obiekty można przy jego pomocy zaobserwować.