Lupa jest jednym z najmniej skomplikowanych przyrządów optycznych. Zbudowana jest ona z oprawionej soczewki skupiającej o możliwie dużej zdolności skupiającej, a więc o małej ogniskowej. Zadaniem lupy jest generowanie obrazów powiększonych i prostych (nie odwróconych). Aby było to możliwe oglądany przedmiot należy umieścić pomiędzy soczewką, a jej ogniskiem.
Rys. Schemat powstawania obrazu w lupie.
Powiększenie lupy wyraża się następującym wzorem:
\(p= \frac{D}{f} \);
\(p=D \cdot Z\)
gdzie: D ≈ 25 cm – odległość dobrego widzenia, f – ogniskowa soczewki, Z – zdolność skupiająca soczewki.
Widać, że im mniejsza jest ogniskowa soczewki, tym większe daje ona powiększenie. Zakres użytecznych powiększeń lupy waha się od kilku do około 20 razy.
Konstrukcja lupy stanowi podstawę budowy bardziej skomplikowanych przyrządów optycznych takich jak np. mikroskop oraz teleskop.