Mikroskop optyczny jest przyrządem, służącym do oglądania bardzo małych obiektów, a więc jest on przystosowany do wytwarzania znacznych powiększeń (do ok. 2000 razy). Zbudowany jest on z trzech podstawowych elementów tj.: układu oświetlającego oglądany przedmiot, obiektywu i okularu. Elementem oświetlającym obserwowany obiekt może być zwierciadło lub dowolne źródło światła np. żarówka. Obiektyw i okular są soczewkami skupiającymi lub częściej układami soczewek o dodatniej całkowitej zdolności skupiającej.
Na rysunku przedstawiono konstrukcję obrazu powstającego w mikroskopie. Wiązka promieni, przechodząca przez obiektyw, tworzy odwrócony, rzeczywisty i powiększony (do ok. 100 razy) obraz badanego przedmiotu. Następnie obraz ten jest oglądany przez okular, pełniący rolę lupy, która go dodatkowo powiększa do około 20 razy.
Przybliżone powiększenie mikroskopu optycznego można obliczyć ze wzoru:
\(p= \frac{lD}{f _{ob} \cdot f _{ok} } \)
gdzie: l – długość tubusu mikroskopu, D ≈ 25 cm – odległość dobrego widzenia, fob – ogniskowa obiektywu, fok – ogniskowa okularu.
Maksymalne powiększenie uzyskiwane przez mikroskop optyczny jest ograniczone poprzez zjawisko dyfrakcji światła, które przy dużych powiększeniach znacznie zmniejsza zdolność rozdzielczą przyrządu. W celu uzyskania powiększeń większych od 2000 razy należy posłużyć się mikroskopem elektronowym, który działa w oparciu o prawa fizyki kwantowej.
Mikroskop optyczny – przykład.
Mikroskop optyczny, którego długość tubusu wynosi 30cm, ma obiektyw o zdolności skupiającej 100 dioptrii oraz okular o ogniskowej 2 cm. Ile wynosi przybliżone powiększenie uzyskiwane przy pomocy tego instrumentu?
Dane: Szukane:
l = 30cm = 0,3m p = ?
Zob = 100D
fok = 2cm = 0,02m
D = 0,25m – odległość dobrego widzenia
Rozwiązanie:
\(p= \frac{lD}{f _{ob} \cdot f _{ok} } \)
Ponieważ \(f _{ob} = \frac{1}{Z _{ob} } \) , to:
\(p= \frac{lDZ _{ob} }{ f _{ok} } = \frac{0,3m \cdot 0,25m \cdot 100 \frac{1}{m} }{0,02m} =375\)