 |
| Leopold Staff (zdj. sprzed 1905 r.) |
Leopold Staff urodził się w 1878 roku we Lwowie. Kształcił się w tamtejszym V Gimnazjum Klasycznym, a następnie w latach 1897-1901 na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie studiował filozofię i romanistykę.
W czasie studiów związany był z życiem literackim uczelni, pełniąc m.in. rolę redaktora „Młodości”. Wtedy też zetknął się z filozofią nietzscheańską, która wywarła na nim ogromne wrażenie. Niedługo potem zadebiutował jako poeta, wydając w 1901 roku tom „Sny o potędze”. Uczestniczył w spotkaniach Płanetników, lwowskiej grupy poetycko-dyskusyjnej. Tam zaprzyjaźnił się z księdzem Boratyńskim, który przez lata był jego powiernikiem.
W latach 1901-1903 Staff odbywał podróż po Europie, zatrzymując się we Włoszech i we Francji. Od 1909 roku redagował „Symposion”, serię wydawniczą zawierającą starannie dobrane dzieła lub fragmenty dzieł wybitnych myślicieli i pisarzy. W czasie wojny poeta przebywał w Charkowie, później powrócił do Polski i na stałe zamieszkał w Warszawie.
W latach 1920-1921 wraz z W. Berentem, S. Żeromskim i W. Kościelskim redagował miesięcznik „Nowy Przegląd Literatury i Sztuki”. Należał też do Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich. W 1927 roku uhonorowany państwową nagrodą literacką za tom „Ucho igielne”.
W 1933 r. Staff roku objął stanowisko wiceprezesa Polskiej Akademii Literatury. Lata II wojny i czas okupacji spędził w stolicy. Po wyzwoleniu na krótko przeniósł się do Krakowa, by w 1949 r. znów wrócić do Warszawy. W 1939 roku został doktorem honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego, a dziesięć lat później także Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1957 r. po raz drugi przyznano mu państwową nagrodę literacką.
Zmarł w 1957 roku w Skarżysku Kamiennej. Pochowano go na warszawskich Powązkach.
Twórczość Leopolda Staffa - charakterystyka
Dorobek poetycki Staffa jest bardzo bogaty i różnorodny. Poeta tworzył przez ponad pół wieku, wpisując się w ramy trzech epok literackich.
Staff debiutował w okresie Młodej Polski. Z tej epoki pochodzi jego osiem tomów poezji: „Sny o potędze” (1901), „Dzień duszy” (1903), „Ptakom niebieskim” (1905), „Gałąź kwitnąca” (1908), „Uśmiechy godzin” (1910), „W cieniu miecza” (1911), „Łabędź i lira” (1914) i „Tęcza łez i krwi” (1918).
Dominującym trendem w młodopolskiej poezji był dekadentyzm, nastroje pesymistyczne, a nawet katastroficzne. Pośród ogólnego zniechęcenia i poczucia beznadziejności poezja Staffa wyróżnia się pochwałą aktywności i imperatywem mocy. W „Snach o potędze”, a także w kolejnych tomach nie brak przykładów owego marazmu, poczucia bezsensu istnienia (np. „Deszcz jesienny”), ale pojawiają się i utwory tak jednoznacznie afirmujące siłę i witalność jak „Kowal” – powstałe z inspiracji nietzscheańską filozofią mocy. Z młodopolską estetyką łączą Staffa także tendencje symboliczne i modne wówczas motywy, np. wędrówki czy szatana.
Światopogląd poety zmierza jednak w kierunku afirmacji życia. Tom „Ptakom niebieskim” wyraźnie nawiązuje do postawy franciszkańskiej. Poeta zrywa z metafizycznym buntem, godzi się z rzeczywistością, dostrzegając piękno w codzienności i mądrość w naukach starożytnych mędrców. Zwrot w kierunku epikureizmu i humanizmu, a także zwięzłość i jasność wypowiedzi poetyckiej wpisują twórczość Staffa w nurt neoklasycyzmu.
Z młodopolskiego okresu twórczości pochodzi także kilka dramatów poetyckich: „Skarb” (1904), „Godiwa” (1906), „Igrzysko” 1909), „Wawrzyny” (1912), „To samo” (1912), „Południca” (1920). Wyraźne są tu wpływy symbolizmu, a także zainteresowanie tematyką historyczną i legendarną.
Poezja powstała w okresie dwudziestolecia międzywojennego podobnie jak współcześniejsze tomy wyraża afirmację codzienności. Poeta chętnie podejmuje tematykę wiejską, jednak jego zainteresowanie nie ma nic wspólnego z naiwną chłopomanią. Staff ukazuje codzienną pracę na roli, dostrzega w niej piękno i szlachetność. Zachwyt nad naturą ma charakter franciszkański. Stopniowo twórczość Staffa staje się coraz bardziej religijna. Sygnały tego zwrotu pojawiają się już w „Ścieżkach polnych” (1919), a w „Uchu igielnym” następuje już wyraźna przemiana.
Staff jako poeta codzienności i spraw powszednich stał się autorytetem i mistrzem dla twórców Skamandra. „Wysokie drzewa” (1932) są przejawem coraz większego dążenia do zwięzłości, metaforyki opartej na obserwacji codzienności oraz uproszczenia, a nawet kolokwializacji języka. W „Barwie miodu” (1936) jeszcze silniej zaznacza się tzw. „dowcip poetycki”. Z tego okresu pochodzą też wiersze wydane już po wojnie, zawarte w zbiorze „Martwa pogoda” (1946).
W powojennej twórczości Staffa uderza odpoetyzowanie języka (znamienne później m.in. dla Różewicza), zwięzłość granicząca z aforyzmem i rezygnacja z regularnych form wiersza. „Wiklina” (1954) to zbiór wierszy o bogatej metaforyce, a zarazem prozaicznym niemal języku. Nie zmienił się natomiast światopogląd poety, który nadal głosił optymistyczny dystans do ludzkich losów. Pośmiertnie ukazał się jeszcze tom „Dziewięć muz” (1958) będący kontynuacją poetyki zwięzłości i stanowiący jednocześnie dowód dalszego rozwoju warsztatu poetyckiego.
Najważniejsze utwory i ich opracowania
- Harmonia
- Kowal
- Odys