Co to jest opis – definicja
Opis służy przedstawieniu wyglądu jakiegoś obiektu wyodrębnionego z rzeczywistości (np. przedmiotu, postaci, dzieła sztuki, miejsca) lub zaistniałej sytuacji. Może być samodzielnym tekstem lub fragmentem większej całości, np. opowiadania, powieści. W zależności od celu, jaki przyświeca autorowi, może mieć charakter obiektywny (opis naukowy) lub subiektywny (opis artystyczny). Z kolei opis statyczny skupi się na cechach niezmiennych (opis przedmiotu, obrazu), zaś dynamiczny – na cechach zmieniających się w czasie (opis przeżyć, krajobrazu). Ciekawie zredagowany opis umożliwia odbiorcy zwizualizowanie przedstawionych w nim elementów rzeczywistości.
Cechy i zasady tworzenia
Punktem wyjścia do pracy redakcyjnej jest dokładna analiza obiektu opisu. Na tym etapie pracy warto zwrócić uwagę nie tylko na wygląd, ale i na wrażenia zmysłowe – dotykowe, zapachowe, słuchowe, smakowe – oraz emocje, które odczuwa się w związku z obcowaniem z opisywanym przedmiotem czy zjawiskiem.
W opisie dominują rzeczowniki nazywające emocje oraz elementy opisywanej rzeczywistości, przymiotniki umożliwiające określenie ich cech oraz przyimki, dzięki którym przedstawić można relacje przestrzenne i czasowe. Spośród środków stylistycznych warto sięgnąć po porównania.
Należy zadbać o bogactwo słownictwa, istnieje bowiem ryzyko nadużycia czasowników „być” i „mieć”. Warto je eliminować, zastępując bardziej precyzyjnymi określeniami.
Na blacie stołu są rysy.
Rysy na blacie świadczą o wieloletnim użytkowaniu stołu.
Budowa i schemat
Dobrym rozwiązaniem jest tworzenie tekstu zgodnie z regułą – od ogółu do szczegółu. Sprawdzi się on w przypadku większości tego typu tekstów, jednak konkretny schemat kompozycyjny jest uzależniony od rodzaju przygotowywanego opisu. Na inne elementy będziemy zwracać uwagę, przedstawiając człowieka, na inne – opisując krajobraz, na jeszcze inne – w przypadku opisu sytuacji.
Przydatne zwroty i słownictwo
Zobacz – opis budowli, opis pomieszczenia/wnętrza, opis sytuacji, opis przeżyć wewnętrznych, opis przedmiotu, opis postaci, opis krajobrazu/miejsca, opis obrazu, opis rzeźby.
Opis budowli
Obiektem opisu może być budowla – zabytkowa lub współczesna (np. cud inżynierii, wizytówka miasta).
Kompozycja
1. Informacje podstawowe - nazwa budowli, jej położenie, historia, styl, przeznaczenie.
2. Cechy ogólne – kształt, wysokość, wielkość, materiał budowlany, kolor elewacji.
3. Szczegóły architektoniczne – okna, witraże, drzwi, ornamenty, łuki, kolumny, gzymsy itd. – ich cechy, wielkość, kształt.
4. Subiektywna opinia autora, ocena walorów estetycznych.
Przydatne słownictwo
wielkość i kształt – niski, wysoki, wielopiętrowy, parterowy, monumentalny, ogromny, duży, niewielki, na planie koła
materiał budowlany – drewniany, ceglany, murowany, przeszklony, kryty gontem, dachówka, betonowy, marmurowy
przeznaczenie – obronny, fortyfikacyjny, sakralny, przemysłowy, szpitalny, handlowy, mieszkalny
Przykładowy opis budowli – wzór – opis Zamku Królewskiego w Warszawie
Opis wnętrza/pomieszczenia
Opis może być prowadzony z określonego punktu widzenia (obejmie tylko elementy widoczne dla patrzącego) lub stanowić próbę przedstawienia wszystkich znajdujących się we wnętrzu elementów.
Schemat
1. Informacje ogólne – typ pomieszczenia, wielkość, usytuowanie, kształt.
2. Opis szczegółowy wnętrza – ściany, okna, meble, podłoga – kolory, kształty, materiały, wielkość.
3. Elementy szczególne, wyróżniające się na tle innych (np. zabytkowa toaletka).
4. Opinia o wyglądzie wnętrza / ocena funkcjonalności / propozycje zmian.
Przydatne słownictwo
typ pomieszczenia – gabinet, jadalnia, salon, bawialnia, garderoba, sypialnia, kuchnia, spiżarnia, łazienka, pokój dziecinny, pokój gościnny, strych, piwnica, przedpokój, biblioteka, garaż
pokój – jasny, widny, słoneczny, ciemny, mały, mroczny, ponury, przytulny, ciepły, zimny, chłodny, umeblowany, sąsiedni, przechodni, boczny, jednoosobowy, schludny, zagracony, pusty, elegancki, gustowny
relacje przestrzenne - u góry, u dołu, po prawej, wyżej, niżej, pośrodku, w głębi, dalej, bliżej, nieopodal, przy, obok, nad, pod, gdzieniegdzie, zza, spoza, naprzeciwko, pomiędzy, wzdłuż, w poprzek, wokół, na wprost
Przykładowy opis pomieszczenia – wzór - opis pokoju
Opis sytuacji
To opis ogółu zdarzeń wywołanych jednym wydarzeniem głównym, próba uchwycenia momentu.
Winien być dynamiczny, co osiągnąć można dzięki nagromadzeniu czasowników, zastosowaniu czasu teraźniejszego i krótkich zdań oraz wprowadzeniu wyrazów takich jak wtem, nagle.
Schemat
1. Przedstawienie okoliczności zdarzeń – czasu, miejsca, uczestników.
np. poniedziałkowy poranek, sala matematyczna, nauczyciel, uczniowie klasy VI
2. Wprowadzenie wydarzenia głównego.
np. zamiar wezwania jednego z uczniów do odpowiedzi ustnej
3. Opis wydarzeń towarzyszących.
np. Natalia – zamiera w bezruchu. Piotr – nerwowo wertuje zeszyt. Iga – wybucha płaczem, Jola – przytula ją. Darek – zgłasza się do odpowiedzi itd.
4. Rozwiązanie sytuacji.
np. informacja o wyborze ochotnika, treść pytania, wystawiona ocena
Przydatne słownictwo
wtem, nagle, raptem, znienacka, niespodziewanie, błyskawicznie, ni stąd, ni zowąd, naraz
Przykładowy opis sytuacji – wzór – opis Akcji pod Arsenałem
Opis przeżyć wewnętrznych
Opis ten skupia się na uczuciach, o których wnioskować można na podstawie zachowania lub zmian w wyrazie twarzy.
Warto pamiętać, że pewne sytuacje wywołują określone reakcje naszego organizmu, np. charakterystyczne dla uczucia strachu są rozszerzone źrenice, przyspieszone bicie serca, bladość twarzy (organizm przygotowuje się do ucieczki). Może pojawić się potliwość, drżenie rąk, uczucie dławienia w gardle i ścisku żołądka.
Wyrazem emocji mogą być wykrzyknienia (radość – Nareszcie!, zdziwienie – To niemożliwe!, strach – Pomocy!). Pomocne w opisie stanów emocjonalnych będą także frazeologizmy (np. mieć duszę na ramieniu).
Schemat
1. Opisanie okoliczności będących przyczyną doznawanych emocji.
2. Nazwanie uczucia.
3. Przedstawienie zewnętrznych (dreszcze, powiększone źrenice) oraz wewnętrznych (dławienie w gardle, mętlik w głowie) przejawów doznawanych emocji.
4. Informacje dotyczące okoliczności ustąpienia stanu emocjonalnego.
Przydatne słownictwo
nazwy uczuć – wstyd, zażenowanie, duma, strach, lęk, obawa, niepokój, nadzieja, radość, zadowolenie, wzruszenie, ulga, podziw, wzburzenie, onieśmielenie, rozdrażnienie, szczęście, gniew, niechęć, litość, rozczarowanie, wahanie
frazeologizmy - uśmiech od ucha do ucha, tańczyć/płakać/skakać z radości dumny jak paw, nogi jak z waty, blady jak ściana, oblać się zimnym potem, blady strach, trząść się jak galareta, gęsia skórka, fala gorąca, pocić się jak mysz, spiec raka, chcieć zapaść się pod ziemię, usychać z żalu/tęsknoty, czarna rozpacz, rwać włosy z głowy, serce pęka, spuścić nos na kwintę, kamień spadł serca, płakać jak bóbr, dech zaparło, oniemieć z wrażenia, przecierać oczy ze zdziwienia
Przykładowy opis przeżyć wewnętrznych – wzór – opis przeżyć Skawińskiego
Opis przedmiotu
Ma na celu uchwycenie cech, składników i właściwości danej rzeczy.
Schemat
1. Ogólne informacje na temat przedmiotu – nazwa, przeznaczenie, właściciel, położenie w przestrzeni.
2. Właściwości – budowa, materiał, wielkość, kolor, kształt.
3. Ewentualnie – cechy szczególne, odróżniające od innych rzeczy tego typu (np. skaza).
4. Ocena przydatności / stosunek emocjonalny autora / wspomnienia związane z przedmiotem.
Przydatne słownictwo
wygląd – podłużny, owalny, kwadratowy, prostokątny, trójkątny, okrągły, wysoki, niski, nieforemny, kształtny, płaski, wypukły, pękaty, wąski, kanciasty, spory, ogromny, nieduży, malutki, niewielki, niepozorny, filigranowy
wrażenia zmysłowe – miękki, twardy, kolorowy, bezbarwny, przezroczysty, wzorzysty, jednokolorowy, połyskujący, matowy, pachnący, gładki, aksamitny, porowaty, chropowaty, puszysty, szorstki
materiały – drewniany, plastikowy, metalowy, szklany, papierowy, tekturowy, porcelanowy, skórzany, gliniany, gipsowy, betonowy, słomiany, lniany, wełniany, bawełniany, pluszowy, silikonowy
Przykładowy opis przedmiotu – wzór – opis kubka o cechach magicznych
Opis postaci
Opis ten skupia się na wyglądzie postaci (autentycznej lub fikcyjnej), pomijając cechy charakteru. Informuje o cechach fizycznych oraz ubiorze.
Schemat
1. Przedstawianie postaci – imię i nazwisko, wiek, pochodzenie, wykształcenie/zawód, a w przypadku postaci literackiej – tytuł utworu oraz nazwisko autora.
2. Ogólny opis sylwetki, wzrostu.
3. Opis twarzy – rysów, cery, oczu, ust, nosa – oraz włosów – długości, koloru, uczesania.
4. Informacje dotyczące odzieży.
5. Znaki szczególne (np. tatuaż, blizna).
6. Sposób poruszania się, gestykulacji.
7. Opinia o postaci.
Przydatne słownictwo
sylwetka – korpulentny, krępy, gruby, tęgi, przysadzisty, smukły, szczupły, chudy, wiotki, niski, wysoki, średniego wzrostu, wysportowany, niezgrabny
twarz – okrągłą, pociągła, kwadratowa, trójkątna, końska, pucołowata, pyzata, szczupła, drobna, chłopięca, dziewczęce rysy, opalona, blada, śniada cera, piegowata, pogodna, ponura, szczera, wesoła
włosy – bujne, kręcone, rzadkie, gęste, falujące, proste, niesforne, gładko uczesane, skołtunione, kędzierzawe, blond, jasne, ciemne, kruczoczarne, siwiejące, rude, kasztanowe
ubiór – elegancki, sportowy, odświętny, niemodny, staromodny, modny, szykowny, gustowny, niechlujny, staranny, praktyczny, skromny, ekstrawagancki, krzykliwy
sposób poruszania się – z gracją, z wdziękiem, energicznie, pewny krok, z trudem, jak mucha w smole, jak słoń w składzie porcelany, utykając, powłócząc nogami, kołysząc się, sztywno, ospale, niepewny krok
Przykładowy opis postaci - wzór - opis Pana Kleksa
Opis krajobrazu/miejsca
Jego tematem jest krajobraz, miejsce widziane na własne oczy lub utrwalone na fotografii, obrazie.
Schemat
1. Położenie, ukształtowanie terenu.
2. Usytuowanie poszczególnych elementów przyrody ożywionej (drzewa, krzewy, trawy) i nieożywionej (zbiorniki wodne, skały, budynki, drogi), ich cechy.
3. Elementy charakterystyczne, nietypowe, szczególnie się wyróżniające (np. martwe drzewo).
4. Pora roku, pora dnia, pogoda, zjawiska atmosferyczne.
5. Nastrój / własna ocena.
Przydatne słownictwo
wrażenia zmysłowe – jednobarwny, kolorowy, ciemny, jasny, zielony, granatowy, jasnoczerwony, mieni się, błyszczy, skrzy się, cień, światło, półmrok
wielkość i kształt – wysoki, niski, długi, krótki, rozłożysty, strzelisty, smukły, wąski, szeroki, ogromny, duży, niewielki, drobny, pagórkowaty, płaski, wyżynny, nizinny
relacje przestrzenne - u góry, u dołu, po prawej, wyżej, niżej, pośrodku, w głębi, dalej, bliżej, nieopodal, przy, obok, nad, pod, gdzieniegdzie, zza, spoza, naprzeciwko, pomiędzy, wzdłuż, w poprzek, wokół, na wprost
Przykładowy opis krajobrazu – wzór – opis tajemniczego ogrodu
Przykładowy opis miejsca – wzór – opis Placu Broni
Opis obrazu
Dotyczy elementów przedstawionych przez artystę na obrazie, ich interpretacji oraz emocji, które budzi obcowanie z dziełem.
Schemat
1. Ogólne informacje o dziele – tytuł, autor, czas powstania, styl, gatunek malarski, technika wykonania, rozmiary, miejsce, w którym obecnie się znajduje.
2. Określenie tematu obrazu, wskazanie inspiracji.
3. Kompozycja – otwarta/zamknięta, statyczna/dynamiczna, centralna/rozproszona, symetryczna/asymetryczna.
4. Opis elementów pierwszego planu, drugiego planu, tła.
5. Kolorystyka, światło, symbole.
6. Nastrój (dramatyczny, podniosły, melancholijny, radosny, sielankowy, pełen grozy, tajemniczy smutny itp.)
7. Subiektywna opinia o obrazie.
Przydatne słownictwo
gatunek malarski – abstrakcja, akt, scena batalistyczna, martwa natura, portret/autoportret, scena biblijna, weduta, pejzaż, marina, scena rodzajowa, malarstwo symboliczne
technika wykonania – akwarela, pastele, olej na płótnie, olej na desce, kolaż, malunek na szkle, fresk, rysunek, rycina, gwasz, szkic, linoryt, miedzioryt
stosunki przestrzenne – na pierwszym planie, na drugim planie, w tle, w głębi, u góry, z przodu, po lewej, po prawej, u góry, w centrum, po obu stronach, wyżej, niżej, w rogu
Przykładowy opis obrazu – wzór – opis obrazu pt. „Mona Lisa”
Przykładowy opis grafiki – wzór – opis grafiki - reklmy
Opis rzeźby
Poświęcony jest trójwymiarowym dziełom sztuki.
Schemat
1. Informacje ogólne – tytuł rzeźby, autor, rodzaj rzeźby, czas powstania, kierunek w sztuce, wymiary, materiał, miejsce, gdzie aktualnie się znajduje.
2. Kompozycja (otwarta/zamknięta, statyczna/dynamiczna, symetryczna/asymetryczna), proporcje, poziom indywidualizacji.
3. Opis poszczególnych elementów – ich cech, kształtu, wielkości, a w przypadku postaci – opis pozy, gestów, mimiki, uchwyconych emocji oraz stosunek rzeźbiarza do anatomii (szczegółowość, uproszczenie, idealizacja, deformacja).
4. Ewentualne symbole, atrybuty.
5. Nastrój (dramatyczny, podniosły, melancholijny, radosny, sielankowy, pełen grozy, tajemniczy smutny itp.).
6. Subiektywna ocena / wywołane przez rzeźbę emocje.
Przydatne słownictwo
rodzaj rzeźby – pełna, relief, architektoniczna, wolno stojąca, posąg, popiersie, abstrakcja, jednopostaciowa, grupowa
funkcja rzeźby – posąg historyczny, rzeźba kultowa, ołtarzowa, portretowa, dekoracyjna, nagrobek
materiał rzeźbiarski – drewno, marmur, granit, piaskowiec, glina, brąz, mosiądz, kość słoniowa, gips, wosk
Przykładowy opis rzeźby – wzór – opis „Myśliciela” Rodina
Przykładowy opis rzeźby - wzór - "Wenus z Milo"