Co to jest charakterystyka – definicja
Charakterystyka to odmiana opisu. Jej celem jest przedstawienie postaci rzeczywistej lub fikcyjnej.
W odmianie bezpośredniej sprowadza się do nazywania wprost cech bohatera (Zbyszko z Bogdańca był honorowy), natomiast w pośredniej polega na przedstawieniu postaci w konkretnych sytuacjach, na podstawie których można wnioskować o jej cechach (np. Zbyszko z Bogdańca dotrzymał ślubów mimo śmierci ukochanej Danusi).
Jeżeli przedstawiamy postać, której cechy charakteru, osobowość są stałe, mamy do czynienia z charakterystyką statyczną. Jeżeli zaś bohater ulega wewnętrznej przemianie, czyli jego cechy zmieniają się, charakterystyka będzie dynamiczna.
Ze względu na opisywany obiekt wyróżnia się następujące jej odmiany: autocharakterystyka, charakterystyka indywidualna, zbiorowa i porównawcza.
Cechy i zasady tworzenia
Dobrze napisana, poprawna pod względem merytorycznym charakterystyka musi być poprzedzona zebraniem informacji o opisywanej osobie. Należy dokonać analizy faktów z jej życia, przyjrzeć się zainteresowaniom, talentom, cechom charakteru, zachowaniu w różnych sytuacjach, stosunkowi do ludzi. Warto także poszukać opinii innych osób na temat charakteryzowanej postaci.
W tekście można wykorzystać elementy innych form wypowiedzi, m.in. opisu i rozprawki (w toku argumentowania przedstawionych cech). Wypracowanie warto też wzbogacić o cytaty, które będą potwierdzać prawdziwość przedstawionych informacji.
Język charakterystyki powinien być obrazowy. Efekt taki uzyskuje się dzięki nagromadzeniu przymiotników i rzeczowników - słownictwa nazywającego cechy charakteru, osobowości, umysłowości. Należy jednak pamiętać, iż prawidłowo napisana charakterystyka nie jest jedynie suchym wyliczeniem cech. Każda z nich powinna być zilustrowana odpowiednim przykładem zaczerpniętym z życia opisywanej postaci.
Budowa i schemat
Charakterystyka to forma wypowiedzi o trójdzielnej budowie.
We wstępie należy przedstawić postać. Przydatne będą informacje dotyczące imienia i nazwiska, wieku, pochodzenia, sytuacji rodzinnej, finansowej, zawodu. Jeżeli praca dotyczy bohatera literackiego, należy podać tytuł utworu oraz imię i nazwisko autora. Zakres prezentacji za każdym razem będzie inny, bo uzależniony od danych, które możemy zebrać na temat opisywanej osoby.
Rozwinięcie poświęcone jest właściwej charakterystyce postaci, na którą składają się:
a) opis wyglądu zewnętrznego, np. włosów, rysów twarzy, sylwetki, ubioru, sposobu poruszania się, gestykulacji,
b) nazwanie i poparcie przykładem cech charakteru, czyli tych ukształtowanych przez wychowanie i doświadczenie życiowe (np. gościnność, pracowitość, tchórzliwość),
c) określenie usposobienia, czyli sposobu zachowywania się (porywczość, opanowanie, skrytość),
d) nazwanie cech intelektu (spostrzegawczość, erudycja),
e) przedstawienie zainteresowań, talentów.
Zakończenie służy przedstawieniu wniosków i sformułowaniu oceny opisywanej postaci. Można tu wyrazić swój podziw, zdziwienie lub rozczarowanie charakteryzowaną osobą.
Zakres charakterystyki często jest uwarunkowany tematem. Np. w przypadku pracy pt. „Charakterystyka bohatera literackiego, który wolność uznał za najwyższą wartość” informacje na temat wyglądu zewnętrznego będą nieistotne. Nie zawsze też będziemy dysponowali wszystkimi danymi, więc powyższy schemat kompozycyjny należy traktować jedynie jako punkt wyjścia do pracy i modyfikować tak, by umożliwiał sprawną realizację tematu.
Dobór treści będzie ściśle związany z budową akapitów. Obowiązkowo w pracy należy uwzględnić trzy – dla wstępu, dla rozwinięcia