Co to jest plan tekstu – definicja
Plan tekstu jest schematem konstrukcyjnym wypowiedzi zapisanym w formie kolejnych punktów.
Cechy i zasady tworzenia
Poszczególne elementy planu formułuje się w postaci krótkich zdań (plan o charakterze werbalnym, pełniejszy, dynamiczny) lub równoważników zdań (plan o charakterze nominalnym, uboższy w treść, statyczny). Należy konsekwentnie stosować wybraną formę.
Budowa i schemat
Treści porządkuje się w punktach lub punktach i podpunktach. Układ taki umożliwia przedstawienie nie tylko treści, ale i schematu kompozycyjnego (przykład 1.) lub hierarchii ujmowanych w planie elementów (przykład 2.).
Przykład 1.
1. Wstęp:
a. określenie czasu i miejsca akcji,
b. przedstawienie bohaterów,
c. wskazanie przyczyny zdarzeń.
2. Rozwinięcie:
a. pierwsze zdarzenie,
b. kolejne zdarzenie,
c. itd.
3. Zakończenie:
a. ocena zdarzeń z perspektywy czasu,
b. przedstawienie morału.
Przykład 2.
1. Spotkanie przyjaciół:
a. zajęcie miejsca przy stoliku,
b. zamówienie dań,
c. wspomnienie lat szkolnych,
d. wyznaczenie kolejnego terminu spotkania,
e. zapłacenie rachunku,
f. pożegnanie.
Przydatne zwroty i słownictwo
wstęp / rozwinięcie / zakończenie, rozdział / podrozdział
Plan ramowy
Uwzględnia tylko najważniejsze elementy tekstu źródłowego, pomijając szczegóły. Przede wszystkim zachowuje chronologię zdarzeń, często także zachodzące między nimi relacje przyczynowo-skutkowe. Formułowany jest w punktach.
Przykładowy plan ramowy tekstu – wzór – Ten obcy
Plan szczegółowy
Obok treści najistotniejszych uwzględnia też elementy bardziej szczegółowe. Ponadto umożliwia odzwierciedlenie kompozycji utworu. Tworzony w punktach i podpunktach (np. cyfry rzymskie, arabskie, litery alfabetu łacińskiego itd.) pozwala ukazać hierarchię ważności kolejnych zagadnień i przynależność do poszczególnych elementów kompozycyjnych.
Przykładowy szczegółowy plan tekstu – wzór – Ten obcy
Plan twórczy
Plan (szkic, zarys, zamysł), który poprzedza powstanie tekstu. Często ma charakter roboczy – jest modyfikowany w trakcie prac redakcyjnych. To zebrany i uporządkowany materiał, który ma służyć stworzeniu własnego tekstu.
Przykładowy twórczy plan rozprawki – wzór – Tęsknota – siła niszcząca czy budująca ludzkie życie?
Plan odtwórczy
Plan odtwórczy (zwany dekompozycyjnym) tworzony jest na podstawie istniejącego tekstu. Uwzględnia nie tylko jego treść, ale i kompozycję. Zachowuje chronologię zdarzeń oraz zachodzące między nimi relacje przyczynowo-skutkowe. Przykładem takiego planu jest np. spis treści.
Przykładowy plan odtwórczy Zemsty