Mona Lisa to obraz olejny na topolowej desce. Powstał ok. 1503-1506 r. po powrocie artysty do Florencji. Jest to dzieło niewielkich rozmiarów: 77 x 53 cm. Obecnie można je oglądać w Luwrze.
Mona Lisa - opis obrazu
Dzieło przedstawia portret tajemniczej madonny. Kompozycja jest otwarta, a jednocześnie statyczna. Obraz utrzymany został w ciemnej i chłodnej tonacji. Przeważa barwa zielona, zarówno na pierwszym planie (szata Mony Lisy), jak i na drugim (las w tle). Postać widzimy od wysokości tułowia. Kobieta jest skromnie ubrana, ma nieufryzowane włosy, dłonie złożyła na kolanach. Jej twarz ma łagodny wyraz, lekko się uśmiechnięta, oczy mają kształt migdałów, brwi są delikatnie zarysowane. W tle można rozpoznać krajobraz Ponte de Buriano.
Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, Wikipedia, domena publiczna
Uśmiech Mony Lisy
Uwagę przykuwa tajemniczy uśmiech Mony Lisy, wyrażający dystans, zamyślenie, ale też uwagę. Fascynujący jest fakt, że staje się on wyraźniejszy, kiedy patrzy się jej w oczy, natomiast kiedy skupia się wzrok na samym uśmiechu – wydaje się ledwie dostrzegalny.
Wytłumaczenie tego fenomenu odkryła Margaret Livingstone (Harvard), wskazując na dwa sposoby postrzegania rzeczywistości przez ludzkie oko: kiedy wzrok skupia się bezpośrednio na obiekcie, światło pada na centralną część siatkówki, w przeciwieństwie do obiektów postrzeganych kątem oka, kiedy to światło pada na jej zewnętrzną część. W pierwszym przypadku widzimy doskonale obiekty jasne, w drugim – półcienie. Leonardo wykorzystał właśnie ten mechanizm, wówczas jeszcze niezbadany. Uśmiech modelki jest nieco ciemniejszy od reszty twarzy, sprawiają to m.in. cienie rzucane przez kości policzkowe. Tajemniczość potęguje powłóczyste, łagodne spojrzenie, które wydaje się spoczywać na widzu.
Tożsamość modelki - kim była Mona Lisa?
Ma się wrażenie, że obraz Leonarda przechowuje jakiś sekret. Istnieje na przykład wiele spekulacji na temat tożsamości modelki. Jedna z wersji utrzymuje, że jest to autoportret mistrza. W tym kontekście tajemniczy uśmiech ma oznaczać politowanie dla oglądających, którzy nie dostrzegają tego podobieństwa.
Jednak większość znawców twórczości Leonarda sądzi, iż jest to portret Lisy Gherardini, żony florenckiego kupca. Francesco Giocondo miałby ów obraz zamówić z myślą o powieszeniu go w jadalni, co tłumaczyłoby niewielkie rozmiary portretu. Kupiec jednak z jakiegoś powodu nie zapłacił za gotowe już dzieło i autor zabrał je do Francji.
Wersja ta, choć najbardziej popularna, jest bardzo niepewna. Pod koniec życia Leonardo wspomniał o pewnym portrecie damy, który namalował na zlecenie Giuliana de'Medici. Jeśli miał na myśli obraz Mona Lisy, to wykluczałoby to Giocondę jako modelkę. Nie można też wykluczyć, iż postać stanowi wytwór artystycznej wyobraźni.