 |
| Rafael Santi - autoportert (1509 r.) |
Raffaello Santi, znany później jako Rafael, przyszedł na świat w 1483 roku w Urbino. Pierwszym nauczycielem malarstwa był dla niego ojciec, Giovanni Santi, nadworny malarz książąt Montefeltro. Rafael stracił matkę w wieku ośmiu lat, a trzy lata później także ojca. Dzięki interwencji brata swej matki, wuja Simone Ciarla, młody malarz mógł kontynuować naukę.
W Perugii, gdzie wyjechał prawdopodobnie w 1494 roku, kształcił się pod okiem Timoteo Viti, a następnie Pietra Perugina. Już wtedy przyjmował pierwsze zlecenia. W 1500 roku wstąpił do cechu malarskiego w Urbino. Współpracował ze swoim mistrzem Perugino przy wykonywaniu dekoracji Kościoła św. Franciszka w Perugii. Później wraz z Pinturicchim tworzył zdobienia w bibliotece w Sienie. Dość szybko stało się jasne, że młody Rafael przerósł swoich mistrzów, a Urbino jest dla niego za małe. W 1504 r. Rafael wyjechał do stolicy malarstwa włoskiego, Florencji, by studiować dzieła największych ówczesnych artystów: Leonarda da Vinci i Michała Anioła. Wówczas też powstały jego pierwsze wybitne prace takie jak: „Madonna w zieleni”, „Madonna Terranuova” czy „Madonna ze szczygłem”.
Otoczony sławą i uznaniem, rozchwytywany przez możnych zleceniodawców wrócił do rodzinnego Urbino. Tu powstały takie obrazy jak: „Złożenie do grobu”, „Madonna z Dzieciątkiem”, „Święta Rodzina z barankiem”.
W 1508 roku na zaproszenie Bramantego Rafael udał się do Rzymu. Na zlecenie papieża Juliusza II wykonał malowidła w sali urzędowej Stanza della Segnatura. Praca nad tym przedsięwzięciem trwała do 1511 r. W tym czasie malował też wiele obrazów na zamówienia. Po śmierci papieża Juliusza II nadal pracował dla Watykanu – Leon X wciąż powierzał mu prace przy zdobieniu Pałacu Watykańskiego, a po śmierci Bramantego w 1514 roku także nadzór nad budową Bazyliki św. Piotra.
Artysta zmarł w 1520 r. w wieku 37 lat na febrę. Pochowano go zgodnie z jego wolą w rzymskim Panteonie. Na jego grobie wyryto słowa: „Tu spoczywa Rafael. Bałem się tego, co niezgłębione, pokonałem zwyczajne, wielkim równy, tylko śmiertelne zmarło ze mną”.
Twórczość Rafaela Santi
Już za życia okrzyknięto go geniuszem, a po jego śmierci Giorgio Vasari nazwał go „bogiem sztuki”, boskim artystą, a to, że Rafael urodził się i zmarł w Wielki Piątek miał to potwierdzać. Faktem jest, że Rafael był człowiekiem religijnym, a jego twórczość zdominowała tematyka biblijna. Najczęściej przedstawianym przez Rafaela motywem była Madonna z Dzieciątkiem. Dążył on do łączenia tradycji antycznej i pasji odrodzenia z nauką Kościoła. Przykładem takiego zabiegu jest fresk „Szkoła Ateńska”. Dzieło w papieskiej sali ukazuje starożytnych filozofów uznawanych także przez Kościół. Pod postacią Platona sportretował Leonarda da Vinci, zaś Heraklita uczynił podobnym do Michała Anioła.
W twórczości Rafaela widać wpływy współczesnych mu malarzy. Początkowo naśladował styl Perugina, jednak szybko go udoskonalił, nadając postaciom większą giętkość i naturalność. Później wiele czerpał z twórczości Michała Anioła, choć już nie starał się kopiować cudzego stylu, a wypracował własny. Wiele też zawdzięcza studiowaniu techniki Leonarda da Vinci, od którego zaczerpnął manierę sfumato (sposób cieniowania).
Rafael zasłynął głównie jako malarz Madonn. Największą sławą cieszy się jego „Madonna Sykstyńska”. Madonna ma tu twarz kochanki artysty, Margherity Luti, na rękach trzyma nagie Dzieciątko. Po lewej stronie adoruje ją św. Sykstus o twarzy papieża Juliusza II, po prawej zaś znajduje się św. Barbara. Wszystkie postaci stąpają po chmurach, co stanowi początek nowej tradycji umieszczania świętych – dosłownie – w niebie. Kompozycja ma charakter dynamiczny. Artysta osiągnął wrażenie ruchu za pomocą ukośnie padającego światła, wiatru poruszającego szaty i włosy, a także ze względu na pozy poszczególnych postaci: Matka Boska opiera ciężar ciała na jednej nodze, jakby stąpała do przodu i lekko w dół. Dzieciątko jednocześnie trzyma się matki i próbuje zwrócić się w stronę patrzącego.
Kompozycja ma cechy klasyczne, takie jak układ trzech postaci wpisanych w trójkąt, nowatorska jest natomiast relacja między nimi: Św Barbara patrzy na znajdujące się na dole dwa aniołki, a one spoglądają na nią. Św. Sykstus utkwił wzrok w Madonnie, ona i Dzieciątko natomiast patrzą wprost na widza.