Donato di Niccolo di Betto Bardi, powszechnie znany jako Donatello, pochodził z Florencji. Dokładna data jego narodzin nie jest znana, najczęściej przyjmuje się rok 1386. Około 1403 roku rozpoczął naukę u Lorenzo Ghibertiego, pod jego okiem pracował nad wykończeniem drzwi Baptysterium San Giovanni. Niedługo potem powstają takie prace jak: „Dawid”, „Św. Jan Ewangelista” czy „Św. Jerzy” z fasady florenckiej katedry.
W 1430 roku Donatello opuścił Florencję i wraz z przyjacielem Filippem Brunelleschim udał się na studia do Rzymu. Obaj artyści po raz pierwszy zetknęli się tu z klasycznym antykiem i ulegli fascynacji jego rzeźbą. Następnie – w roku 1433 – Donatello pojechał do Padwy, gdzie spędził dziesięć lat. Wykonał wówczas m.in. pomnik kondotiera weneckiego, Gattamelaty. Jest to pierwszy nieantyczny pomnik konny. Z tego okresu pochodzi też „Ołtarz św. Antoniego” w padewskiej bazylice.
Donatello zmarł w swojej rodzinnej Florencji w 1466 r. jako uznany artysta, piewca antyku.
Twórczość Donatella
Zasługą Donatella jest wprowadzenie antycznych ideałów do rzeźby, hołdującej dotąd gotyckim wzorom. Uniezależnił on rzeźbę od architektury, tworząc wolno stojące posągi. Tworzył głównie na zlecenie kościołów, zdecydowana większość jego prac dotyczy tematyki religijnej. Donatello Pracuje w drewnie, brązie, nieco rzadziej w marmurze. Wyjątkowy talent artysty przejawia się w umiejętności oddania stanów psychicznych – potrafi nadać spojrzeniu gniewny wyraz, uchwycić twarz w głębokiej medytacji („Habakuk”) lub poczuciu niepokoju („Jeremiasz”).
W pierwszym okresie swojej twórczości, przed wyjazdem do Rzymu, Donatello tworzy pod wpływem sztuki gotyckiej. Jedną z najdoskonalszych prac artysty jest posąg „Dawida” wykonany z brązu. Donatello okazał się pionierem męskiego aktu w renesansowej rzeźbie. Z jego inspiracji powstają dzieła Michała Anioła i Berniniego przedstawiające króla Izraela. W tym okresie powstaje też pięciu proroków (m.in. Jeremiasz i Habakuk) umieszczonych na wieży katedry florenckiej. Są to postaci monumentalne, ponure, ciężkie. W latach 1415-1425 artysta pracował nad drewnianym krzyżem dla kościoła Santa Croce.
W dojrzałym okresie twórczości Donatello przywiązuje dużą wagę do kompozycji, układu postaci i precyzji perspektywy. Wyraźne jest już odejście od gotyku i fascynacja stylem klasycznym. Twarze ukazuje z zacięciem portrecisty, sylwetkom często nadaje pozór swobodnego ruchu. Wymienić tu trzeba pomnik Gattamelaty, dzieło monumentalne, utrzymane w stylu klasycznym z dużą dbałością o szczegóły.
W późniejszych pracach zwraca uwagę dynamizm i emocjonalność rzeźb Donatella. Z tego okresu pochodzą posągi postaci biblijnych: „Judyta i Holofernes”, „Św. Jan Chrzciciel” (Katedra w Sienie) , „Św. Maria Magdalena”. Artysta zadbał o niepowtarzalny wyraz twarzy każdej postaci. Maria Magdalena to przykład mistycznego ujęcia wiary, pokory i cierpienia. Judyta jest zdecydowana, jej spojrzenie wyraża stanowczość, a twarz celowo nie zdradza emocji.